có thể tu chính vì chân lý của chúng không tách rời với những hiệu ứng chính trị
của chúng.
Từ thời Marx, lục địa lịch sử được mở ra cho khoa học nhờ vào chủ nghĩa phản
nhân văn lý thuyết, đoạn tuyệt với Feuerbach, cho sự thực hành của triết học như
là cuộc đấu tranh giai cấp trong lý thuyết, cho một phân tích về vai trò của các hệ
tư tưởng trong những bộ máy Nhà nước (gia đình, học đường, nghiệp đoàn …)
Chủ nghĩa phản nhân văn lý thuyết (l’antihumanisme théorique)
Chủ nghĩa nhân văn, dầu siêu hình hay duy nghiệm, đều đặt con người vào điểm
khởi hành những nghiên cứu về xã hội. Ngay cả việc phê bình sự phóng thể (của
Feuerbach) cũng không cắt đứt với nguyên lý trừu tượng này. Vậy mà chính xã
hội tư sản nó chất vấn những cá nhân thành chủ thể nhất là bởi pháp quyền. Cắm
mốc nơi Marx sự đoạn tuyệt với chủ nghĩa nhân văn, như vậy chính là một ích lợi
cho tư tưởng cụ thể.
Nếu Marx không khởi đi từ con người, nếu ông từ chối sản sinh ra về phương
diện lý thuyết xã hội và lịch sử từ khái niệm về con người, chính là để cắt đứt với
sự huyễn diệu (mystification) nó chỉ diễn tả một tương quan trong sức mạnh ý
thức hệ, đặt nền tảng trong tương quan sản xuất tư bản. Vậy là Marx khởi hành từ
nguyên nhân cơ cấu nó tạo ra cái hiệu quả ý thức hệ tư sản duy trì ảo tưởng rằng
người ta sẽ phải khởi đi từ con người: Marx khởi đi từ nền tảng kinh tế nhất định,
trong bộ Tư bản luận (1), về tương quan sản xuất tư bản và những tương quan mà
ông xác định trong thượng tầng kiến trúc. Và mỗi lần, ông chỉ ra rằng những
tương quan này xác định và đánh dấu những con người và chúng đánh dấu họ
như thế nào trong đời sống cụ thể, và bằng cách nào, qua hệ thống đấu tranh giai
cấp, những con người cụ thể bị quy định bởi hệ thống những tương quan này.
Trong cuốn Dẫn nhập năm 1857 (2), Marx viết: cái cụ thể là sự tổng hợp của
nhiều quyết định (le concret est la synthèse de multiples déterminations). Người
ta có thể lấy lại lời ông và nói rằng: những con người cụ thể bị quy định bởi tổng
hợp nhiều quy định của những tương quan trong đó họ dính vào. Vậy là nếu Marx
không khởi đi từ con người, vốn là một ý tưởng trống rỗng, nghĩa là quá tải hệ tư
tưởng tư sản, chính là để đi đến những con người cụ thể…
