nhất. Ví dụ, có biết bao niềm âu yếm và sự vô nghĩa trong trang viết sau đây của
một thầy thuốc ở cuối thế kỷ XVIII: "Tôi hiểu về ngọn lửa ấy, đó không phải là
một sức nóng dữ dội, ồn ào, cáu giận và phản tự nhiên, nó đốt cháy mà lẽ ra là
phải làm chín các tâm trạng, cũng như các thực phẩm, mà đây là ngọn lửa êm dịu,
vừa độ, thơm phức; và ngọn lửa ấy, kèm theo một chút độ ẩm nào đó, tương tự
như độ ẩm của máu, thâm nhập vào các tâm trạng không thuần nhất cũng giống
như những dung dịch dành cho sự nuôi dưỡng, phân tán những tâm trạng đó, làm
giảm thiểu cường độ, mài giũa độ thô ráp và nỗi cay đắng của những phần tâm
trạng ấy và, cuối cùng, dẫn dắt chúng đến một độ êm dịu và tinh tế như vậy, đến
mức chúng phù hợp với bản chất của chúng ta". Trong trang sách này chẳng có
lấy một lý lẽ nào, một tính ngữ nào có thể mang một ý nghĩa khách quan. Ấy vậy
mà trang sách thuyết phục chúng ta làm sao! Tôi thấy hình như trang sách tổng
hợp cả sức mạnh thuyết phục của người thầy thuốc và sức mạnh thâm nhập của vị
thuốc. Bởi lẽ ngọn lửa là vị thuốc thâm nhập tài tình nhất, nên bằng việc ca tụng
nó, người thầy thuốc là người có sức thuyết phục nhất. Trong mọi trường hợp,
mỗi lần tôi đọc lại trang sách này, liệu ai có thể giải thích được cái mối liên hệ
không sao cưỡng lại nổi đó - mà không thể không nhớ lại ông thầy thuốc tốt bụng
và trịnh trọng có chiếc đồng hồ mạ vàng đã đến bên đầu giường của tôi, lúc tôi
còn nhỏ tuổi, và bằng một từ thông thái làm an lòng bà mẹ tôi đang lo âu. Đó là
một buổi sáng mùa đông, trong ngôi nhà tồi tàn của chúng tôi. Ngọn lửa lấp lánh
bên bếp lò. Người ta cho tôi uống si-rô nhựa thơm. Tôi thè lưỡi liếm cái thìa. Đâu
rồi, những quãng thời gian của ngọn lửa thơm phức và những vị thuốc nồng nàn
hương!
Gaston BACHELARD, Phân tâm học về lửa, ch.I.
CANGUILHEM
(Sinh 1904 …)
Georges Canguilhem sinh năm 1904, ở Castelnaudary nơi ông học trung học. Ở
trường trung học Henri IV, khi học lớp dự bị để luyện thi vào Cao đẳng Sư phạm,
ông là học trò của Alain. Năm 1924 ông đậu vào Cao đẳng Sư phạm, là bạn đồng
môn của Jean paul Sartre, Daniel Lagache, Raymond Aron … Thạc sĩ triết học
năm 1927, làm giáo sư trung học; năm 1936, chuyển về Toulouse, ông vừa dạy
