đẳng này, không tự nhiên, có tính văn hoá, nhưng không phái sinh từ đó, cũng
như những cái này không phái sinh từ những đối tượng nhất đẳng. Thực vậy, đối
tượng của diễn từ lịch sử là sử tính của diễn từ khoa học, trong tư cách mà sử tính
này biểu thị việc thực hiện một dự phóng được quy phạm hoá từ trước, nhưng
phải trải qua những sự cố, bị những chướng ngại làm chậm lại hay lệch hướng, bị
gián đoạn bởi những cơn khủng hoảng, nghĩa là những thời đoạn của phán đoán
và chân lý. Có lẽ, người ta chưa lưu ý đủ rằng sự khai sinh bộ môn lịch sử khoa
học như là một thể loại văn học, vào thế kỷ khoa học, giả thiết những điều kiện
lịch sử cho khả tính (des conditions historiques de possibilité), đó là hai cuộc
cách mạng khoa học và hai cuộc cách mạng triết học, mà không thể thiếu một
trong hai. Trong toán học, môn hình học đại số của Descartes, rồi phép tính vi
phân của Leibniz và Newton; trong cơ học và vũ trụ luận, những Principes của
Descartes và Principia của Newton. Trong triết học, và chính xác hơn, trong tri
thức luận, nghĩa là trong ly thuyết về nền tảng của khoa học, thuyết bẩm sinh
(l’innéisme) của Descartes và thuyết duy cảm giác (le sensualisme) của Locke.
Không có Descartes, không có sự cắt đứt với truyền thống, thì một lịch sử khoa
học không thể bắt đầu. Nhưng theo Descartes, kiến thức không có lịch sử. Phải có
Newton, và sự phản bác vũ trụ luận Descartes, để cho lịch sử hiện ra như một
chiều kích của khoa học. Lịch sử khoa học là sự ý thức minh nhiên, được trình
bày như lý thuyết, về sự kiện là các khoa học là những diễn từ phê phán, có tiến
hoá, để xác định cái gì trong kinh nghiệm phải được coi là thực. Như vậy, đối
tượng của lịch sử khoa học là một đối tượng không phải được cho sẵn đó, một đối
tượng mà sự dang dở vẫn là cốt yếu. Dầu theo bất kỳ cách nào, lịch sử khoa học
cũng không thể là lịch sử tự nhiên của một đối tượng văn hoá. Rất thường khi nó
được tạo thành như một lịch sử tự nhiên, bởi vì nó đồng hoá khoa học với các nhà
bác học, và các nhà bác học với tiểu sử hộ tịch và học thuật của họ, hay là bởi vì
nó đồng hoá khoa học với những kết quả của nó và đồng hoá những kết quả đó
với sự phát biểu sư phạm hiện thời.
Đối tượng của sử gia khoa học chỉ có thể được xác định ranh giới bằng một quyết
định uỷ nhiệm cho ông ta mối quan tâm và tầm quan trọng. Chẳng hạn, đối tượng
của lịch sử việc dẫn nhập và mở rộng những môn toán xác suất trong sinh vật học
và các khoa học nhân văn vào thế kỷ XIX. Đối tượng của môn sử học này không
thuộc về một khoa học nào được lập ra vào thế kỷ XIX; nó không tương ứng với
