trước mặt tôi, và vì lẽ đó, tôi có thể tóm thâu, hay bao quát hay rút gọn và, hay
tỉnh lược lại - trái lại "huyền nhiệm" là một cái gì chơi vơi có cả tôi nằm trong đó,
có cả cái thân-xác-máu-da-thể-phách-tinh-anh của chính tôi, tham dự vào, và do
đó tôi chỉ có thể quan niệm nó như một khu-phận bao-dong tròn trịa nơi đây
không còn phân biệt được cái-gì-là-trong-tôi hay cái-gì-là-trước-tôi-hay-ngoài-
tôi. Trước sau, trong ngoài hoà làm một vậy. Không có cái phân lìa "sau giờ lặng
lẽ nghe chung một, lại có riêng người lại có ta" - Không.
Còn một vấn đề? Nó chịu quyền đàn hạch, kiểm soát của một kỹ thuật thích nghi
tuỳ theo đó mà nó được xác định. Còn một huyền nhiệm? Đã gọi là huyền nhiệm
thì nó vượt hết mọi bến bờ, mọi biên giới của mọi kỹ thuật rình rập hom hem…
Không thể quan niệm một kỹ thuật nào đủ sức khống chế một huyền nhiệm. Tình
tự của huyền nhiệm rộng quá, bao la quá, nên đời không biên giới nữa: "yêu giữa
đời mà tình ở trong mơ" là nghĩa như vậy. Những cặp tình nhân muôn thuở
Dante_Béatrix, Hưlderlin_Diotima, đều hiểu cho như vậy cả: huyền lý của ân
tình (le Mystère ineffable de l’Amour).
Từ cái kinh nghiệm trực tiếp đó của riêng_lẻ_ân_tình_sâu_kín của cá nhân, con
người bước vào Thực Tại Tồn Sinh của Bản Thể, vượt ngoài vòng luật tắc của
luân lý thế nhân, ra ngoài vòng thao túng của tư duy theo cái lẽ thường.
Nhưng còn một điều nên nhớ nữa là: phải biện biệt cái Huyền vi và cái
bất_khả_tri (le mystère et l’inconnaissable). Tại sao? Phải cẩn thận gắng tránh
mọi sự lẫn lộn này. Cái bất khả tri chỉ là một giới hạn biên thuỳ của cái khả nghi,
nếu đem biến làm hiện thực thì ta rơi vào mâu thuẫn. Trái lại, sự chấp nhận lẽ
huyền vi là một động tác tích cực của tinh thần, thật sự tích cực trong bản chất,
một động tác tích cực đến độ viên mãn phong nhiên, và có lẽ mọi tính cách tích
cực của tồn sinh đều phải được xác định một cách nghiêm mật tuỳ thuộc theo cái
động tác tích cực nguyên sơ thăm thẳm ấy.
Đến đây, ta cảm thấy như cõi bờ của tồn sinh bỗng mở rộng trước cái nhãn giới
của trực giác phiêu du. Tôi cảm thấy như hồn tôi được một nguồn mênh mông
tắm gội, tôi được phú bẩm một thiên lương ảo diệu không ngờ, tôi không kịp
nhận rõ được ngay, một trực giác êm đềm có lẽ không tự tại, mà phải trải qua
