* 2. Nguyên văn: "Si le philosophe interroge et donc feint d’ignorer le monde et
la vision du monde qui sont opérant et se font continuellement en lui, của’est
précisément pour les faire parler, parce qu’il y croit et qu’il attend d’eux toute sa
future science". Đây là một thái độ mang tính Socrate một cách sâu xa.
Một triết học xuất diễn (Une philosophie descriptive)
Có nhiều vấn đề mà mọi người đều biết nhưng chỉ có một mình triết-gia "vì có
thiên-mệnh bộc-lộ và diễn thành ngôn-ngữ những sự xung-đột mà họ âm-thầm
sống" là có thể suy-tưởng và diễn-tả mà thôi. Đó là điều MERLEAU PONTY
giải-thích cho ta trong bài mở đầu ở Collège de France ngày 15-1-1953.
Không có ich gì mà cãi là triết-lý đi khập-khễnh. Nó cư ngụ trong lịch sử và đời-
sống, nhưng nó lại muốn tự đặt mình vào trung-tâm-điểm, chỗ chúng đang xảy ra,
đang sinh nở. Ở cái gì đã thiết-định là nó chán. Vì là xuất-diễn, nên nó chỉ hoàn
thành bằng cách chịu bỏ không phù-hợp với cái gì nó phô-diễn, và đưa cái ấy ra
xa để nhận thấy ý nghĩa của nó. Nó là cái không tưởng về một sự chiếm-hữu cách
quảng. Bởi thế nó có thể là bi-đát, vì nó có cái tương-phản nó trong mình, nó
không bao giờ là một công việc nghiêm-trang. Người nghiêm-trang, nếu có, là
người của một sự việc mà hắn chấp nhận. Các nhà Triết-học dầu quả quyết nhất,
bao giờ cũng muốn làm điều tương-phản: thực-hiện nhưng bằng cách phá-huỷ,
bãi bỏ nhưng bằng cách bảo-tồn. Họ bao giờ cũng có một hậu-tưởng. Nhà Triết-
học chăm-chú đến người nghiêm-trang, đến hành-động, đến tôn-giáo, đến các
chứng đam-mê, có lẽ một cách sâu-sắc hơn ai cả; nhưng chính ở đấy người ta
cảm thấy ông ta không tham dự vào… Các môn-đồ giáo-phái của MANÉS dầu
xung-đột với nhau trong hành-động, vẫn còn đồng ý với nhau hơn là với nhà triết-
học: giữa họ có với nhau sự đồng loã, mỗi người là lý-do thực-hữu của người
khác. Triết-gia là một người xa lạ trong cuộc hỗn chiến huynh-đệ ấy. Dầu ông
chưa bao giờ phản-bội đi nữa, người ta vẫn cảm thấy, ở cái điệu-bộ trung-thành
của ông, là ông có thể phản-bội, ông không tham dự vào như kẻ khác, trong sự
thuận tình của ông, vẫn thiếu cái gì chắc nịch và cái gì xác thịt… ông không hẳn
là một hữu-thể có thật…
Ở cuối cùng của một sự suy-tưởng mà lúc đầu loại trừ ông ra, nhưng là để cho
ông nhận thấy rõ hơn những mối giây chân-lý ràng-buộc ông vào thế-gian và vào
