thuộc về một lĩnh vực khác hơn là lãnh vực kiến thức khách quan giả định, và vậy
là người ta không thể chấp nhận cùng những tiêu chuẩn để qui định một hành
động kỹ thuật, nó không đặt hữu thể vào cuộc (bởi vì hành động đó hướng về một
thứ vật chất không cá tính, lãnh đạm với hình thức của nó và hữu thể vẫn tồn tại
dầu chúng ta có làm gì đi nữa) và một hành động, tình ái hay đạo đức, sinh ra từ
mối tương quan giữa chúng ta với hữu thể, và có khả năng biến đổi mối tương
quan đó. Ơ đây tự do của tôi hiện ra như sự khởi đầu tuyệt đối của mọi hành vi và
mọi tư tưởng của tôi; chính nó khi tách rời khỏi bên này của cái sống trải tạo
thành chính tính khách quan, chính nó ban tặng hay từ chối trong tình yêu, chính
nó, bằng phản tư, quay về với những gì nó đã làm và tự suy tư như là cách ly với
hữu thể (b). Cũng thế mọi học thuyết triết học, nếu nó phụ thuộc vào thời đại của
mình trong mức độ mà tính khách quan mà nó phản ứng lại truyền thông cho nó
chút gì đó về hình thức của nó- vẫn là phi thời ở chỗ nó phát sinh từ sáng kiến
tuyệt đối của ý thức, nó định thần và phê phán, nhân danh hữu thể (1). Và lịch sử
triết học thay vì là một trường phái hoài nghi, hay thất vọng, hay tin tưởng mù
quang vào một thứ tiến bộ phổ quát, trái lại dường như, đối với những ai muốn
hiểu, với Descartes, rằng một sự chắc chắn có thể là toàn diện trong khi vẫn có
giới hạn-vẫn là một trường phái kiên tính; nó khám phá tính vĩnh cửu nơi con
người, và ban tặng cho triết gia phương tiện tìm kiếm, theo một công thức rất đẹp
của Bréhier, "trong quá khứ của mình, hiện tại vĩnh hằng của mình" (chercher
dans son passé, son éternel présent)- Bởi vì tính vĩnh cửu của triết học không tự
khải lộ ra ở đấy như là phi thời tính của một định luật trừu tượng, nhưng như là
vĩnh cửu tích cực và cụ thể của một kinh nghiệm luôn bắt đầu lại, của một tự do
đứng trước mọi khẳng định khách quan hay lịch sử, có thể tự hỏi với những điều
kiện nào có thể một chân lý và một giá trị của khoa học và của lịch sử, của một ý
thức mà trước mọi tiến hoá, có thể suy tư về sự hiện diện vĩnh cửu (2) cho phép
nó suy tư về tiến hoá như là thế.
Ferdinand ALQUIÉ, Hoài hương hữu thể, ch.V, tr. 145- 146.
a. Sự chắc chắn siêu hình (la certitude métaphysiqye) là sự chắc chắn không phải
được thành lập, giống như kiến thức khoa học, bởi vì nó ở nền tảng của mọi cái
khác; nó không phải là tri thức về Toàn thể bởi vì sự toàn tri là không thể đạt
được; nó là sự tin chắc tuyệt đối rằng đối tượng khả tri không phải là hữu thể bất
khả tri - Xem phía dưới phần qui chiếu về Descartes.
