Vậy là hiển thể có hai nghĩa: mô thể được thực hiện và chuyển động để thực hiện
mô thể.
Như vậy hiển thể là sự kiện đối với một vật hiện hữu trong thực tế chứ không
phải theo cách mà chúng ta gọi là hiện hữu trong tiềm thể khi chúng ta nói, ví dụ
như Hermès đang hiện diện tiềm tàng trong khối gỗ, hay là nửa đường thẳng nằm
trong đường thẳng bởi ví nó có thể được rút ra từ đó (1); hay là khi chúng ta gọi
nhà bác học trong tiềm thể kẻ nào dầu không đang tư biện, nhưng nếu có khả
năng tư biện (a): thế thì, cách hiện hữu kia là hiện hữu trong hiển thể - Khái niệm
hiển thể mà chúng tôi đề xuất có thể được soi sáng bằng phương pháp quy nạp (2)
nhờ vào những ví dụ đặc thù, mà người ta không phải tìm cách định nghĩa mọi
thứ, mà bằng lòng với việc nhận ra những nét tương tự: lúc đó, hiển thể sẽ giống
như người đang xây dựng so với người có khả năng xây dựng, người đang tỉnh
thức với kẻ đang say ngủ, người đang nhìn so với người tuy có thị lực đầy đủ,
nhưng lại đang nhắm mắt, bức tượng nàng Vệ nữ kiều diễm so với khối đá hoa
cưông và hình ảnh của nàng trong tâm trí của nhà điêu khắc trước khi ông ta thực
hiện những nhát đục đầu tiên v.v… (b). Chúng ta hãy gọi tên hiển thể, vế thứ nhất
của những mối tương quan đa biệt này, và vế kia là tiềm thể. Nhưng tất cả mọi
vật không phải ở trạng thái hiển thể theo cùng cách như nhau, mà chỉ bởi loại suy,
giống như khi chúng ta nói: cũng như vật nào đó ở trong vật nào đó, hay tương
đối với vật đó, một vật khác nào đó là ở trong một vật khác, hay tương đối với vật
khác đó. Thực tế là, hiển thể được lãnh hội khi thì như chuyển động tương đối với
tiềm thể, khi thì như bản thể tương đối với chất thể nào đó.
ARISTOTE, Siêu hình học.
1. Tiềm thể thụ động.
2. Bằng cách quan sát những gì diễn ra trong thực tế.
3. Hiển thể vừa là chuyển động vừa là mô thể.
Ø TIỀM THỂ VÀ HIỂN THỂ
a. Tiềm thể chủ động. Nhà bác học hiện giờ không đang làm khoa học (vì ông
đang ngủ hay đang làm việc gì khác) vẫn không vì thế mà không là một nhà bác
