theo thần học, Thượng đế ở bên ngoài vũ trụ được chuyển động.
4. Chính là ở cuối của phép lý luận loại suy với tính bất động của Trái đất (thời
đó người ta quan niệm Trái đất đứng yên) mà người ta nghĩ ra tính cần thiết của
tác nhân bất động đầu tiên.
SIÊU HÌNH HỌC
Hiển thể thuần tuý (l’acte pur)
Trong khi nêu rõ tính tất yếu của việc một đệ nhất động cơ bất động hiện diện ở
bên ngoài thiên nhiên và là suối nguồn của mọi chuyển động trong thiên nhiên,
Aristote không ngừng nghĩ đến chính Thượng đế. Đưa về nấc thang của động vật
hay của sinh vật đặc thù (mà chúng ta là), kiểu mẫu này muốn nói: 1. Rằng linh
hồn trong động vật là điểm bất động và cố định của chuyển động nó quy chiếu về
tính bất động của trụ đỡ (mặt đất) trên đó nó tựa vào; 2. Rằng linh hồn với tư
cách là cái gì bất động nơi sinh vật, cũng tựa vào Thượng đế qua trung gian
những vì tinh tú, bởi vì Thượng đế là Đệ nhất động cơ, duy nhất và bất động.
Thượng đế là đệ nhất động cơ, vĩnh hằng là hiển thể và không hề thụ động từ cái
gì khác vì ngài mãi mãi tạo chuyển động, không lúc nào là không chuyển động,
hưởng một đời sống lạc thú triền miên: hiển thể của ngài là tư tưởng (noêsis).
Có một vật, luôn luôn được chuyển động bởi một chuyển động không ngừng
nghỉ, một chuyển động vòng tròn. Và điều đó là hiển nhiên, không chỉ bởi lý
luận, mà còn theo thực tế (1). Do đó, bầu trời đầu tiên (2) phải là vĩnh hằng. Tiếp
theo cũng còn có cái gì đó làm cho bầu trời kia chuyển động; và bởi vì cái gì vừa
được chuyển động vừa tạo chuyển động thì chỉ có một hạn từ trung gian, người ta
phải giả thiết một cực điểm nó là động cơ mà không chuyển động, vĩnh cửu, là
bản thể và là hiển thể thuần tuý (a).
Vậy mà, chính là theo cách này mà cái khả dục (le désirable) và cái khả niệm
(l’intelligible) chuyển động: chúng chuyển động mà không bị chuyển động (b).
Hai khái niệm này, xét ở cực cấp, thì đồng nhất. Thực vậy, đối tượng của ham
muốn là điều thiện biểu kiến, và đối tượng đầu tiên của ý chí hợp lý là điều Thiện
đích thực. Chúng ta ham muốn một vật nào bởi vì vật đó có vẻ là tốt đối với
