tượng này là đúng, tác nhân được tri giác: đó là biểu tượng toàn diện hay biểu
tượng tri giác (phantasia kataleptikè). Vắng mặt đối vật thực sự (có thể tưởng
tượng hay phantaston), thay thế cho biểu tượng hay sự tưởng tượng là cái tưởng
tượng thuần tuý (phatastikon) tương ứng với một hữu thể tưởng tượng hay hay
được tưởng tượng (phantasma). Đó là cùng một tiến trình, vận hành hầu như
trong khoảng không.(1)
Zénon dành tầm quan trọng lớn cho sự tán đồng (l’assentiment) - Chỉ có sự tán
đồng biến đổi ý thức về ấn tượng thành niềm xác tín về sự hiện diện của một đối
vật bên ngoài. Nói thế phải chăng là con người tán đồng một cách tự do? Câu hỏi
vẫn còn bỏ ngỏ. Phải chăng là người ta không thể đặt dưới sự khảo sát một biểu
tượng không tin nổi mà lúc đầu người ta có thể coi là ảo tượng? Làm sao để bảo
đảm rằng biểu tượng thực sự là toàn diện? Cái gì được coi là tiêu chuẩn này lại
chẳng đòi hỏi một tiêu chuẩn khác, chắc chắn hơn?
(1)Nguyên văn: C’est le même processus, fonctionmant en quelque sorte à vide)
Bàn tay và nắm tay
Zénon de Cittium, người sáng lập trường phái khắc kỷ, có thói quen minh hoạ
những cách thế hiện hữu hay những tư thế của tâm hồn, bằng cách dùng bàn tay
ra dấu tình trạng của cảm giác, của biểu tượng và của khoa học, cũng như cách
diễn tả khoa học của nhà biện chứng pháp trong một diễn từ hùng biện. Lòng bàn
tay tương ứng với bá quyền và năm ngón tay minh họa cho năm giác quan.
CICÉRON
Zénon nói rằng: "Các bạn đều… chẳng biết cái quái gì cả!" _ "Sao?!" một người
lên tiếng "chúng tôi cho rằng ngay cả kẻ, dầu không phải là bậc thông thái, cũng
biết được thực tại sờ sờ trước mắt chứ!" _ "Tuy nhiên, chẳng có ai hiểu được cái
quái gì đâu, ngoại trừ bậc hiền nhân" Zénon chứng minh điều đó bằng cử chỉ.
Ông xoè rộng bàn tay, năm ngón nở ra: "Đây là biểu tượng(1)" ông nói; sau đó
ông cong nhẹ mấy ngón tay lại : "Đây là sự tán đồng." Rồi ông khép bàn tay và
siết chặt nắm tay, nói: "đây là sự thấu hiểu hoàn toàn"; vả chăng chính là theo
hình ảnh này mà ông đã gọi hành vi đó bằng cái tên chưa từng có trước đây, là
