người hoài nghi đòi hỏisự tự do của trí tuệ, nó từ chối việc bị xiềng vào những
thành kiến giáo điều. Người theo Pyrrhon trước tiên là một lý trí tự do, một trí tuệ
không bị ràng buộc và biết phê phán.
SEXTUS EMPIRICUS
Nói một cách chung chung nhất, việc treo lửng phán đoán là kết quả của việc đặt
các sự vật vào thế đối ngịhch nhau. Chúng ta đem những biểu tượng đối lập với
những biểu tượng, những quan điểm đối lập với những quan niệm (1). Chẳng hạn
ta đem biểu tượng đối lập với biểu tượng khi nói: cùng một ngọn tháp mà ở xa ta
thấy là tròn, khi lại gần ta thấy là vuông (2); còn theo quan niệm đối lập với quan
niệm khi ta phản bác kẻ nào muốn chứng minh sự hiện hữu của một Đấng Quan
phòng (Providence) từ trật tự của các thiên thể, bằng cách nói rằng những người
hiền lành lại thường phải chịu nghịch cảnh còn những kẻ gian ác lại thành công,
điều chứng minh cho ta thấy rõ không hề có Đấng Quan phòng.
SEXTUS EMPIRICUS, Hypotyposes pyrrhoniennes.
1. Xem Aenésidème trong bản văn trước.
2. Thí dụ cổ điển xem Platon, quyển Cộng hoà.
Cứu cánh đạo đức của chủ nghĩa hoài nghi
Thái độ an nhiên (ataraxie) và quân bình đam mê (métriopathie) đáp ứng lại sự
lành mạnh của tâm hồn đối diện những cách thức suy nghĩ, cảm giác hay chịu
đựng. Thái độ an nhiên hiện đến một cách kỳ diệu hay như một ân huệ và triết gia
hoài nghi nói rằng trạng thái này đi kèm theo việc treo lửng phán đoán giống như
bóng theo hình. Vì thế triết gia hoài nghi đi đến tận cùng những dư luận - chúng
không đề kháng nổi tư tưởng - hơn là những điều tất yếu - chúng tự ấn định, mặc
dầu vẫn cầu bại. *
SEXTUS EMPIRICUS
Cứu cánh là cái gì được nhắm tới bởi hành động hay tư tưởng; người ta không thể
ấn định cho nó một cứu cánh mới, nó là hạn từ cuối cùng của những dục vọng.
Cho đến hiện nay chúng ta nói rằng cứu cánh của triết gia hoài nghi là trạng thái
