- Lý trí đó sản sinh như thế nào? Và bằng cách nào, trong khi sản sinh, nó đạt đến
một thứ chiêm nghiệm? _ Bởi vì nó sản sinh trong khi vẫn bất động, bởi vì nó vẫn
an trụ nơi chính mình, và bởi vì nó là một lý trí, chính nó phải là một sự chiêm
nghiệm. Bởi vì những hành động thực tiễn của một hữu thể thì hẳn phải phù hợp
với lý trí của nó; nhưng những hành động này hiển nhiên là khác với lý trí (1); và
một lý trí hiện diện rõ ràng nơi các hành động này, nhưng bởi vì nó chủ trì ở đó,
nên nó không hề là những hành động này. Không là hoạt động thực tiễn, mà là lý
trí, nó là sự chiêm nghiệm (2).
Đối với mọi thứ lý trí, như vậy một đàng có một thứ lý trí cấp thấp, thoát thai từ
sự chiêm nghiệm (nó là sự chiêm nghiệm theo nghĩa nó là một đối tượng của
chiêm nghiệm); và đàng khác có một lý trí cấp cao (3) trước tiên tự phân thành
thứ lý trí thay đổi tùy theo các hữu thể, và nó không phải là thiên nhiên mà là linh
hồn, và tiếp theo là lý trí ở trong thiên nhiên và là thiên nhiên. _ Phải chăng lý trí
này tự nó phái sinh từ một sự chiêm nghiệm? _ Vâng, hẳn thế, bởi vì nó cũng ở
trong trạng thái của một hữu thể tự chiêm nghiệm mình, bởi vì nó đúng là sản
phẩm của một sự chiêm nghiệm và hiện hữu khi một hữu thể nào đó chiêm
nghiệm. _ Nhưng chính nó, nó chiêm nghiệm theo cách nào? _ Nó không có cách
chiêm nghiệm phát sinh từ tư tưởng suy luận (la pensée discursive) và hệ tại ở
chỗ tiến hành khảo sát cái gì nơi chúng ta(4). _ Đối với thiên nhiên, là mình nghĩa
là sản sinh; vậy mà nó là sự chiêm nghiệm và đối tượng của chiêm nghiệm, bởi vì
nó là lý trí; vậy là, bởi vì nó là sự chiêm nghiệm, đối tượng của chiêm nghiệm và
lý trí, và duy chỉ bởi lý do này mà thôi, nó sản sinh. Như thế đã rõ rằng sản sinh
là một sự chiêm nghiệm; nó là sản phẩm của một sự chiêm nghiệm, một sự chiêm
nghiệm ở gần đối tượng của mình và nó không thực hiện tác động bên ngoài,
nhưng nó sản sinh vì nó là một sự chiêm nghiệm.
PLOTIN,Ennéades
Về sự chiêm nghiệm.
1. Trong hoạt động tư duy, Trí tuệ chiêm nghiệm thì đồng nhất với các đối tượng
thụ niệm (les intelligés) trong hành động thực tiễn (praxis) đồng nhất tính này
biến mất.
