giác, những ai không nhìn thấy chúng hay lãnh hội được vẻ đẹp của chúng - ví dụ
những người mù bẩm sinh - thì không thể nói về chúng, tương tự, chỉ những ai đã
từng chấp nhận cái đẹp của các nếp sống và các loại tri thức và mọi thứ khác
giống như thế thì mới có thể nói về cái đẹp của các cách sống mà thôi; và những
ai chưa từng bao giờ tưởng tượng ra bộ mặt đẹp của công bằng và trật tự đạo đức
thì cũng không thể nói về vẻ đẹp rực rỡ của nhân đức: "sao hôm hay sao mai đều
không có gì đẹp." Nhưng phải có những người nhìn thấy vẻ đẹp này nhờ cái mà
linh hồn dùng để nhìn thấy các sự vật đẹp thuộc loại này, và khi thấy nó, họ phải
cảm thấy vui mừng và cảm kích rất nhiều so với những vẻ đẹp chúng ta đã đề cập
ở trên, vì bây giờ đây là cái đẹp đích thực mà họ lãnh hội. Những kinh nghiệm
này phải xảy ra mỗi khi có sự tiếp xúc với bất cứ vật đẹp nào, đó là những kinh
nghiệm về sự tuyệt vời và cảm kích, và sự khao khát và say mê tột độ. Người ta
có thể có những kinh nghiệm này bằng sự tiếp xúc với các vẻ đẹp vô hình, và hầu
như mọi linh hồn đều có kinh nghiệm về các vẻ đẹp này, nhưng đặc biệt là những
linh hồn say mê với cái đẹp vô hình, cũng giống như với các vật thể thì mọi
người đều nhìn thấy cả, nhưng không phải ai cũng cảm kích về chúng, mà chỉ
một số người, những người mà chúng ta gọi là những kẻ si mê.
Vậy linh hồn nhìn thấy gì? Khi nó vừa mới được đánh thức, nó hoàn toàn không
thể nhìn vào ánh rực rỡ trước mắt nó. Vì vậy linh hồn cần được đào luyện, trước
hết là để nhìn vào các cách sống đẹp rồi các công trình đẹp, không phải các tác
phẩm nghệ thuật, nhưng là các công trình của những con người nổi tiếng về sự tốt
lành: rồi nhìn vào linh hồn của những người sản xuất ra các tác phẩm đẹp. Vậy
làm thế nào bạn có thể thấy được vẻ đẹp của một linh hồn tốt lành? Hãy trở vào
trong tâm hồn bạn và nhìn; và nếu bạn chưa thấy bạn đẹp, thì bạn hãy làm như
người đang tạc một pho tượng, để làm nó đẹp, người ấy phải đục đẽo chỗ này và
mài nhẵn chỗ khác cho tới khi họ tạo ra được một khuôn mặt đẹp cho pho tượng
của họ, thì bạn cũng thế, bạn phải đục đẽo những chỗ dư thừa và nắn thẳng những
chỗ cong queo, chiếu sáng những chỗ tối và không bao giờ ngưng "làm việc trên
pho tượng của bạn" cho tới khi ánh viênh quang thần linh chiếu dọi trên bạn, cho
tới khi bạn thấy "sự tự chủ ngự trị trên ngai thánh của nó." Nếu bạn đã trở thành
điều này, và thấy nó, và cảm thấy thoải mái với chính mình trong sự trong sạch,
không còn vuông vấn cản trở nào để bạn trở thành xinh đẹp như thế, không có sự
pha trộn bên trong với bất cứ điều gì khác, nhưng hoàn toàn là chính bạn, chỉ có
