nghe người khác nói về thời gian. Vậy thời gian là gì? Nếu không ai hỏi tôi, thì
tôi biết; nếu tôi muốn cắt nghĩa cho ai hỏi tôi, thì tôi không biết. Tuy nhiên tôi có
thể tự tin khi khẳng định rằng tôi biết điều này: nếu không có gì trôi qua thì
không có thời gian quá khứ; nếu không có gì còn đang diễn ra thì không có thời
gian tương lai; và nếu không có gì tồn tại, thì không có thời gian hiện tại.
Vậy, phải nói gì về hai thời gian này, quá khứ và tương lai: theo nghĩa nào chúng
có thực thể, nếu quá khứ không còn tồn tại nữa và tương lai chưa tồn tại? Về thời
gian hiện tại, nếu cái gì luôn luôn hiện diện và không bao giờ trôi vào quá khứ,
thì sẽ không có thời gian gì cả; đó sẽ là vĩnh cửu. Vậy, nếu thời gian hiện tại chỉ
đáng gọi là "thời gian" nếu nó đang trôi vào quá khứ, thì làm thế nào chúng ta có
thể khẳng định rằng vật này hiện hữu, khi tư cách hiện hữu của nó chỉ là ở chỗ nó
sẽ sớm hết hiện hữu? Nói khác đi, chúng ta không thể thực sự nói rằng thời gian
hiện hữu, ngoại trừ bởi vì nó sẽ đi tới chỗ không hiện hữu.
Dù sao chúng ta vẫn nói về một thời gian dài hay ngắn, và chúng ta chỉ nói như
thế liên quan đến thời gian trong quá khứ hay tương lai. Ví dụ, chúng ta gọi một
trăm năm qua là một thời gian dài trong quá khứ, và cũng thế, một trăm năm tới
là một thời gian dài trong tương lai; nhưng chúng ta gọi - chẳng hạn - mười ngày
qua là một thời gian quá khứ ngắn, và mười ngày tới là một thời gian ngắn trong
tương lai. Nhưng dựa vào đâu một vật không hiện hữu lại có thể nói là ngắn hay
dài? Quá khứ không còn tồn tại và tương lai chưa tồn tại. Vì vậy chúng ta không
được nói: "Đó là một thời gian dài", nhưng khi nói về quá khứ, chúng ta phải nói
"thời gian đó đã dài," và về tương lai, "thời gian đó sẽ dài."
Vậy, hỡi trí khôn con người, chúng ta thử xét xem thời hiện tại có thể là dài
không, như bạn có vẻ nghĩ nó dài, vì bạn đã được phú bẩm khả năng ý thức về độ
dài thời gian và đo lường nó. Vậy bạn hãy trả lời tôi. Thế kỷ hiện tại có phải là
một quãng thời gian dài không? Trước khi trả lời có, bạn hãy suy nghĩ xem một
trăm năm có thể là hiện tại hay không. Nếu năm đầu tiên của một trăm năm đang
trôi đi, năm ấy là hiện tại, nhưng chín mươi chín năm khác là tương lai vì thế
chưa tồn tại. Nếu năm thứ hai đang trôi, một năm đã qua rồi, một năm khác là
hiện tại, và các năm còn lại vẫn chưa tới. tương tự, chúng ta có thể biểu thị bất cứ
năm nào trong các năm của thế kỷ như là hiện tại, và những năm trước nó là quá
