Trong khi tố cáo ưu thế của thần học vào thời Trung cổ, Russell đã tái tạo một sơ
đồ cũ kỹ kiểu nhà trường - điều nghịch lý là ông đã đồng thời tố cáo điều đã cho
phép sự xuất hiện của một loại triết học ngày nay thường được thực hành dưới cái
tên "triết học phân tích" (philosophie analytique).
Ít sai lầm hơn luận điểm của Russell - ta vừa thấy theo nghĩa này triết lý Trung cổ
đúng là thành quả cuộc gặp gỡ giữa Aristote và Kinh Thánh - luận điểm của
Heidegger chỉ là chưa hoàn chỉnh thôi. Một đàng, nó dùng thành ngữ "Do
thái_Cơ đốc giáo" khiến cho việc hội nhập lịch sử những nền triết học của Hồi
giáo vào lịch sử triết học Trung cổ trở nên khó khăn; đàng khác, và đó là mặt thứ
hai của cùng một sai lầm, nó không dành chỗ nào cho Tân thuyết Platon trong
phần đọc về lịch sử siêu hình học Tây phương, trong khi mà, ở Đông cũng như ở
Tây, Tân thuyết Platon của Hy Lạp từ lâu đã nằm trên cao trào của nền văn hóa
triết học, và vẫn tiếp tục ẩn mình trong chủ nghĩa Aristote khi chủ nghĩa này trở
thành thống lãnh học thuật. Thực thế, phải biết rằng Aristote từng không được
biết đến trong một thời gian dài ở Tây phương. Việc dịch sang tiếng Latinh trọn
bộ tác phẩm của Aristote chỉ thựcsự hoàn tất ở khúc quanh từ thế kỷ 12 sang thế
kỷ 13. Như thế, triết gia Latinh chính yếu của những năm 1100, Pierre Abélard
(1079 - 1142), chưa hề đọc Siêu hình học hay Đạo đức học cho Nicomaque của
Aristote. Chúng ta chớ lầm về chuyện đó: cho đến đầu thế kỷ 13, phương Tây đã
phải rút ra rất nhiều điều từ chính vốn liếng của riêng mình (chủ yếu là những bản
văn triết lý và thần học của Boèce). Sau đó, nó đã phải chịu một cú sốc văn hóa
thực sự: cuộc đi đến - và lên ngôi, của Aristote, tất nhiên rồi, nhưng còn thêm
đoàn tùy tùng hùng hậu là những nhà bình luận, những đệ tử từ các vương quốc Ả
Rập như: Al_Fârâbỵ, Avicenne, Averroès. Như vậy kịch bản của Heidegger quả
là thiếu sót: trong đó vắng mặt các triết gia Hồi giáo (mà ở đây chúng tôi dành
cho vị trí thích đáng) và Tân thuyết Platon, dầu là đích thực (như trong những bản
văn của Proclus được dịch ra tiếng Latinh vào năm 1268), hay Cơ đốc hoá
(Christianisé) - như nơi Pseudo_Denys, hoặc được trình bày dưới tên của Aristote
(như trong quyển Sách về các nguyên nhân mà chúng ta sẽ đọc vài trang sau đây).
Những đóng góp của triết học Trung cổ
Nếu như triết học đã tiếp tục tồn tại vào thời Trung cổ, nếu các truyền thống lớn
của Thượng cổ đã lần lượt đến với nó, nếu một phần đáng kể của di sản Hy Lạp
