hữu trong trí khôn tôi như một vật hiện hữu thực sự không thể chối cãi, chứ
không chỉ như một vật không có thực hay có thực một cách đáng nghi ngờ.
Anselme.- Thế nhưng ông nói điều này như thể có ai khẳng định rằng không thể
nào hoài nghi việc có một hòn đảo nào đó trên đại dương (trù phú hơn mọi miền
đất khác và vì khó hay thậm chí không thể chứng minh được cái không hiện hữu,
nên nó được gọi là "Đảo Mất Tích") thực sự hiện hữu trong thực tế vì mọi người
dễ dàng hiểu được nó khi nó được mô tả bằng lời. Bây giờ, nếu ai có thể tìm ra
cho tôi một cái gì hiện hữu hoặc trong thực tế hoặc chỉ trong trí khôn - ngoại trừ "
cái-mà-người-ta-không-thể-nghĩ-được-một-cái-gì-lớn-hơn" -theo đúng lý luận lô-
gích của tôi, thì tôi sẽ đi tìm hòn đảo Mất Tích ấy và sẽ tặng nó vĩnh viễn cho
người ấy.
Gaunilon.- Vậy nếu có ai khẳng định [cho kẻ khờ dại trong Proslogion III] rằng
cái gì lớn hơn [mọi cái khác] thì không thể không hiện hữu (cũng vẫn không có
chứng minh nào khác ngoại trừ rằng nếu không nó sẽ không lớn hơn mọi cái
khác), thì người ấy sẽ trả lời y hệt như thế: Có khi nào tôi nói rằng thực sự có một
hữu thể "lớn hơn mọi cái", khiến cho từ đó có thể chứng minh cho tôi rằng cùng
một hữu thể này thực sự hiện hữu đến nỗi nó không thể nghĩ là không hiện hữu
không? Đó là lý do tại sao trước tiên phải chứng minh một cách dứt khoát bằng lý
luận rằng có một bản tính nào đó cao hơn, nghĩa là cái gì lớn hơn và tốt hơn mọi
cái đang hiện hữu, khiến cho từ điều này chúng ta cũng có thể suy ra mọi cái khác
tất yếu không thể thiếu đối với cái gì là lớn hơn và tốt hơn mọi cái.
Anselme.- Tuy nhiên ta đã thấy rõ rằng "cái - mà - người - ta - không - thể - nghĩ
- được - một - cái - gì - lớn - hơn" thì không thể nào nghĩ được rằng nó không tồn
tại, vì nó tồn tại như một sự thật chắc chắn như thế. Bằng không, nó hoàn toàn
không tồn tại. Tóm lại, nếu ai nói rằng họ nghĩ về điều đó, thì hoặc là họ nghĩ về
một cái lớn hơn, hay là họ không nghĩ về nó. Nếu họ không nghĩ về nó, thì họ
không nghĩ rằng cái mà họ không nghĩ thì không tồn tại. Nhưng nếu họ nghĩ về
nó, thì thực sự họ nghĩ về một cái gì mà người ta thậm chí không thể nghĩ là
không tồn tại. Vì nếu nó có thể được nghĩ như là không tồn tại, thì nó có thể được
nghĩ như là có một khởi đầu và một kết thúc - nhưng điều này không thể. Như
vậy, người nào nghĩ điều này thì không nghĩ rằng nó không tồn tại, nếu không, sẽ
