bởi các thành phần, như tôi đã nói trên kia, tất cả những cái mà không tồn tại như
một toàn thể trong một nơi nhất định hay một thời gian nhất định đều có thể nghĩ
là không hiện hữu. Chỉ có hữu thể mà trong đó không có khởi đầu hay kết thúc
hay kết hợp bởi các thành phần, và cái mà tư tưởng không phân biệt được ngoại
trừ như là một toàn thể ở mọi nơi và mọi thời, chỉ hữu thể như thế mới không thể
được nghĩ là không hiện hữu.
Vậy ông hãy biết rằng ông có thể nghĩ về mình như là không hiện hữu trong khi
ông lại tuyệt đối chắc chắn rằng ông hiện hữu. Tôi lấy làm lạ tại sao ông đã nói
rằng ông không biết điều này. Vì nhiều cái mà chúng ta biết là không tồn tại,
nhưng chúng ta lại nghĩ như là tồn tại - không cho rằng nó thực sự tồn tại như là
chúng ta nghĩ nhưng lại tưởng tượng ra nó tồn tại như thế. Thực ra, chúng ta có
thể nghĩ một cái gì đó như là không tồn tại mặc dù chúng ta biết là nó tồn tại, vì
chúng ta có thể nghĩ về cái này và đồng thời biết cái kia. Và chúng ta không thể
nghĩ về một cái gì như là không tồn tại nếu chúng ta biết rằng nó tồn tại, vì chúng
ta không thể nghĩ về nó như là tồn tại và đồng thời không tồn tại. Vì vậy, người
nào phân biệt hai nghĩa này của khẳng định này sẽ hiểu rằng [theo một nghĩa]
không gì có thể được nghĩ như là không tồn tại trong khi nó được biết như là tồn
tại, và [theo một nghĩa khác] bất cứ cái gì tồn tại, trừ "cái - mà - người - ta -
không - thể - nghĩ - được - một - cái - gì - lớn - hơn", có thể được nghĩ là không
tồn tại cả khi chúng ta biết được rằng nó tồn tại. Như vậy, một đàng, nét đặc trưng
của Thiên Chúa là Ngài không thể được nghĩ như là không tồn tại, , và mặt khác,
nhiều sự vật, trong khi chúng tồn tại, chúng không thể được nghĩ như là không
tồn tại. Tuy nhiên, theo nghĩa nào mà một người có thể nói rằng Thiên Chúa có
thể được nghĩ như là không tồn tại thì tôi nghĩ là đã giải thích thoả đáng trong
khảo luận của tôi rồi.
ANSELME DE CANTORBÉRY, Proslogion.
