Thời của các đại học: Truyền thống kinh
viện
(1200 - 1500) (L’AGE DES UNIVERSITÉS: LA SCOLASTIQUE)
Là sự tái cơ cấu (restructuration) những trường học ở đô thị, đại học trước tiên là
một cộng đồng, một consortium. Hành trạng của một đại học sỹ (un universitaire)
phần lớn là một hành trình đào tạo: đối với một quy trình hoàn bị từ đi từ những
nghệ thuật cho đến thần học, việc học và việc dạy nối đuôi nhau, xen kẽ nhau
hoặc song song tiến bước trong khoảng hai mươi năm. Học viên bắt đầu học các
nghệ thuật khi còn tấm bé, đến khi nắm vững môn thần học thì đã là một người
trưởng thành. Trong thời gian ấy, anh ta tham gia vào mọi hoạt động đại học,
thường xuyên chuyển đổi giữa vai trò người học và người dạy.
Việc cách tân các đại học
Đà phát triển các đại học trùng hợp với việc đưa vào chương trình những bộ toàn
thư của Aristote và Averroès, toàn bộ diện mạo của tư tưởng Tây phương đã chao
đảo, một cú mạnh vào đầu những năm 1230. Được tổ chức theo những nguyên
tắc vận hành rất chặt chẽ, thường là độc lập với quyền lực chính trị, nơi truyền
đạt và chuyển giao kiến thức, nhưng cũng là không gian của nghiên cứu và chạm
trán, đại học không phải là một khung cảnh đơn giản của tư tưởng Trung cổ: nó
vừa là điều kiện khả hữu và là mô thể. Việc chia thành các phân khoa (facultés)
và việc tổ chức chương trình học - trước tiên, là các nghệ thuật (đặc biệt là các
nghệ thuật ngôn ngữ: ngữ pháp, lô-gích học và tu từ học) rồi môn thần học -, cả
chính dự tính sư phạm của định chế (đào tạo một tầng lớp trí thức ưu tú), tất cả
những yếu tố này đã cho phép phát triển một hình thức độc đáo của tư tưởng,
được đánh dấu bởi sự luân chuyển thường xuyên những hoạt động đọc giảng và
bình luận, một đàng, và đàng khác là những cuộc tranh luận công cộng và những
khoá huấn luyện lập luận thuần lý (l’argumentation rationnelle).
Đâu là những chủ đề lớn của tư tưởng đại học thời đó? Lúc đầu được cung cấp
bởi việc tổ chức học tập tác phẩm của Aristote, chương trình triết học của các
