không hiện hữu**. Do đó, nếu mọi vật đều có thể không hiện hữu, thì có một lúc
nào đó có thể đã không có vật gì hiện hữu. Vậy mà nếu đúng như thế, thì thậm
chí bây giờ cũng không có gì hiện hữu, vì cái gì không hiện hữu thì chỉ bắt đầu
hiện hữu bởi một cái gì đã hiện hữu trước nó. Do đó, nếu có lúc nào không có gì
hiện hữu, thì không thể nào có một vật gì có thể bắt đầu hiện hữu; và như thế
thậm chí bây giờ cũng không có vật gì hiện hữu - là điều vô lý. Do đó, không
phải mọi vật đều chỉ có thể hiện hữu, nhưng phải có cái gì đó có sự hiện hữu tất
yếu. Nhưng mọi vật tất yếu thì hoặc là có sự tất yếu bởi một vật nào khác, hoặc
không. Vậy mà không thể nào có một chuỗi vô hạn các vật hiện hữu một cách tất
yếu bởi một vật khác, như đã chứng minh ở trên liên quan đến các nguyên nhân
hiệu quả. Do đó chúng ta không thể nào không chấp nhận sự hiện hữu của một
hữu thể nào đó có sự tất yếu nơi chính nó, chứ không nhận sự tất yếu từ một vật
nào khác, nhưng tạo sự tất yếu nơi mọi vật khác. Hữu thể tất yếu này mọi người
gọi là Thiên Chúa.
Cách thứ tư dựa trên cấp độ chúng ta thấy nơi mọi vật. Trong số các vật, có
những vật tốt hơn hay kém hơn, có những vật đúng hơn, cao quý hơn, vân vân.
Nhưng "hơn" và "kém" được đặt làm vị ngữ cho các vật khác nhau, tùy theo mức
độ chúng giống với một cái gì là tối đa về các phương diện khác nhau của chúng,
như một vật được gọi là nóng hơn vì nó gần giống với cái gì là nóng nhất; cho
nên có cái đúng nhất, có cái tốt nhất, có cái cao quý nhất, và do đó, có cái là hữu
thể tối cao nhất; vì những vật cao nhất về chân lý là những vật cao nhất về hữu
thể, như Aristote (7) viết trong Siêu hình học 2. Vậy mà cái tối đa trong một loại
nào đó thì là nguyên nhân của tất cả trong loại đó; như lửa, cái tối đa của nhiệt, là
nguyên nhân của mọi cái gì nóng. Vì vậy, cũng phải có cái gì đó là nguyên nhân
hữu thể của mọi hữu thể, là sự tốt lành và mọi sự thiện hảo khác của mọi hữu thể;
và hữu thể này chúng ta gọi là Thiên Chúa (8).
Cách thứ năm dựa trên việc cai quản vũ trụ. Chúng ta thấy rằng các vật không có
trí khôn, như các vật thể tự nhiên, đều hành động vì một mục đích nào đó, và điều
này được thấy hiển nhiên nhờ việc chúng luôn luôn hay hầu như luôn luôn hành
động theo cùng một kiểu, để đạt được kết quả tốt nhất. Do đó rõ ràng chúng đạt
mục đích không phải một cách ngẫu nhiên, nhưng là có chủ đích. Vậy mà bất cứ
vật gì không có trí khôn thì không thể hướng tới một mục đích, trừ khi nó được
hướng dẫn bởi một hữu thể có hiểu biết và thông minh; cũng như mũi tên bắn
