sao những nguyên lý của các hữu thể vĩnh hằng thì tất yếu là những nguyên lý
đúng nhất trong tất cả… bởi vì không có nguyên nhân cho hữu thể của chúng".
8. Tối đa (Maximum) ở đây có nghĩa sự hoàn hảo vô hạn siêu việt từng mỗi
nguyên lý tự nhiên.
* Thế giới dưới mặt trăng, được định nghĩa như là vùng của thay đổi và chuyển
động.
** Nếu không thì sẽ là tất yếu. Một định nghĩa thống kê hay theo thời gian. Đối
với thánh Thomas, cái khả hữu (le possible) là cái gì đôi khi hiện hữu
(aliquando); cái bất tất (le contingent) là cái khi có khi không; cái tất yếu (le
nécessaire) là cái gì luôn luôn hiện hữu; cái bất khả hữu (l’impossible) là cái
không bao giờ có được. Luận chứng này là cái đối lưu (la réciproque) của nguyên
lý viên mãn (principe de plénitude) được phát biểu như sau: "không một khả hữu
tính đích thực nào lại có thể ở yên trong tình trạng không được thực hiện".
Các chiều kích đạo đức của luật
Luật là quy tắc và thước đo của hành động, nhờ đó người ta được thúc đẩy để
hành động hay không hành động; vì danh từ luật trong tiếng Anh (law) và tiếng
Pháp (loi) dịch từ tiếng Latinh lex phát sinh từ ligare (buộc, cột lại), vì nó ràng
buộc hành động của con người ta. Vậy mà quy tắc và thước đo các hành vi con
người chính là lý trí, là nguyên nhân thứ nhất của các hành vi… vì chức năng của
lý trí là hướng dẫn tới mục đích, là nguyên lý thứ nhất trong mọi vấn đề hành
động… Vậy cái nguyên lý trong một loài thì là quy tắc và thước đo của loài đó: ví
dụ, đơn vị trong loài các số, chuyển động đầu tiên trong loài các chuyển động. Do
đó, luật là một cái gì liên hệ tới lý trí…
Vì lý trí là một nguyên lý của hành vi con người, nên trong lý trí có một cái gì là
nguyên lý đối với mọi cái khác. Vì vậy, luật cần phải quy chiếu trước tiên và chủ
yếu về nguyên lý này. Vậy mà nguyên lý thứ nhất trong lĩnh vực thực hành, đối
tượng của lý trí thực hành, chính là mục đích cuối cùng; và mục đích cuối cùng
của đời sống con người là hạnh phúc. Do đó, luật phải liên quan chủ yếu tới trật
tự có trong hạnh phúc. Hơn nữa, vì mọi thành phần được quy về toàn thể như cái
bất toàn quy về cái hoàn hảo, và vì một người là một phần của cộng đồng hoàn
