trúng đích bởi người bắn cung. Vì vậy có một hữu thể thông minh mà nhờ đó mọi
vật tự nhiên hướng về cùng mục đích của chúng; hữu thể này ta gọi là Thiên
Chúa.
Trả lời vấn nạn 1. Như Augustin nói (Enchir.11): Vì Thiên Chúa là sự thiện cao
nhất, Ngài không thể cho sự ác nào tồn tại trong các công trình của Ngài, trừ khi
sự toàn năng và tốt lành của Ngài có thể rút ra sự lành từ chính sự ác. Đây là một
phần của sự tốt lành vô biên của Thiên Chúa, là Ngài có thể cho phép sự ác tồn
tại để từ đó rút ra sự lành.
Trả lời vấn nạn 2. Vì thiên nhiên hành động vì một mục đích nhất định dưới sự
điều khiển của một tác nhân cao hơn, nên bất cứ điều gì thiên nhiên làm đều phải
lần ngược trở về Thiên Chúa như là nguyên nhân đầu tiên của chúng. Cũng thế,
mọi điều được làm một cách cố ý cũng phải lần ngược trở về một nguyên nhân
cao hơn và khác với lý trí hay ý chí con người, vì lý trí hay ý chí có thể thay đổi
và thất bại; vì tất cả những gì có thể thay đổi và có thể khiếm khuyết đều phải lần
ngược trở về một nguyên lý đầu tiên không thay đổi và có sự tất yếu tự chính
mình, như đã chứng minh trong phần thân bài.
THOMAS D’AQUIN, Tổng luận thần học.
1. Việc đặt thành công thức đầu tiên của nguyên lý tiết kiệm tư tưởng về sau được
gán cho Guillaume d’Ockham.
2. Sách Xuất hành (Exode) 3.14 - Về cách kiến giải bản văn này, xem Thầy
Eckhart.
3. Đó là chứng lý vật lý học, chủ yếu thừa kế từ Aristote và Averroès.
4. Sự thay đổi phẩm tính là một chuyển động.
5. Sự đặt thành công thức vật lý cho nguyên lý mâu thuẫn.
6. Hiện hữu của chúng không tất yếu.
7. Aristote, Siêu hình học: "… cái gì là nguyên nhân của chân lý nằm trong
những hữu thể phái sinh - les êtres dérivés - đó là chân lý ưu việt. Đó là lý do tại
