chỉ trong các nguyên lý mà chúng ta gọi là các khái niệm chung. Nhưng trong
lĩnh vực hành động, chân lý hay sự ngay thẳng thực hành không giống nhau cho
hết mọi người trong những gì là đặc thù, mà chỉ trong các nguyên lý chung; và cả
khi có cùng một sự ngay thẳng về các điểm đặc thù, nó cũng không được mọi
người nhận biết như nhau…
Kết luận, chúng ta phải nói rằng luật tự nhiên, xét như là các nguyên lý chung thứ
nhất, thì giống nhau cho mọi người, cả về tính ngay thẳng lẫn sự nhận thức.
Nhưng về một số khía cạnh đặc thù hơn, đó là các kết luận của các nguyên lý
chung ấy, thì nó giống nhau cho mọi người trong đa số trường hợp , cả về tính
ngay thẳng cũng như về nhận thức; thế nhưng trong một số trường hợp nó có thể
không giống nhau, cả về tính ngay thẳng, do một số trở ngại, lẫn về nhận thức, vì
nơi một số người, lý trí bị sa đoạ bởi đam mê, hay tập quán xấu, hay một sự
khiếm khuyết nào của tự nhiên. Thế nên có một thời việc trộm cắp, tuy rõ ràng là
ngược với luật tự nhiên, nhưng không bị coi là sai trái nơi những người Đức thời
xưa, như Jules César kể lại…
Như đã nói trên kia, con người có xu hướng tự nhiên về đức hạnh; nhưng sự hoàn
thiện của đức hạnh phải được con người đạt được nhờ tập luyện. Chẳng hạn
chúng ta thấy rằng một người được trợ giúp trong các nhu cầu của họ, chẳng hạn
về cái ăn cái mặc, nhờ sự chăm chỉ làm việc. Một số điều kiện ban đầu họ có nhờ
tự nhiên, đó là lý trí và đôi bàn tay của họ; nhưng họ không có đầy đủ như các
loài vật khác được tự nhiên ban cho đủ lương thực và đồ che thân. Vậy khó thấy
được làm sao con người có thể tự cung cấp đủ cho mình trong sự luyện tập này, vì
sự hoàn thiện của đức hạnh chủ yếu là ở việc rút khỏi con người sự lệ thuộc
những lạc thú không thích hợp mà mọi con người có khuynh hướng chiều theo,
và đặc biệt đối với những người trẻ là những người có khả năng hơn để luyện tập.
Kết quả là con người cần nhận sự đào luyện này từ một người khác, nhờ đó có thể
đạt tới sự hoàn thiện của đức hạnh. Và đối với những người trẻ có xu hướng hành
động theo đức hạnh nhờ bản chất tốt lành tự nhiên của họ, hay nhờ tập quán, hay
đúng hơn nhờ ơn Thiên Chúa, thì việc dạy dỗ của cha mẹ đã đủ. Nhưng vì một số
người có bản chất hư hỏng và dễ sa vào tật xấu, không dễ uốn nắn bằng lời nói,
những người như thế cần được kiềm chế khỏi cái xấu bằng sức mạnh và sự sợ
hãi, để ít ra là họ chống cự được việc hành động xấu, và để những người khác
yên, và để bản thân họ, nhờ làm quen với đường lối này, có thể tự ý làm những
