Như vậy là, nói trên đại thể, có thể có hành động bên ngoài luật lệ hay chống lại
luật lệ, và chính ở điểm đó mà tiềm năng tyệt đối vượt quá tiềm năng trật tự. Và
không phải chỉ có nơi Thiên Chúa, mà nơi mọi chủ thể hành động một cách tự do
- nghĩa là có thể hành động theo những mệnh lệnh của một luật lệ đúng đắn hay ở
bên ngoài luật lệ này hay chống lại nó mà là phải phân biệt giữa một tiềm thể trật
tự và một tiềm thể tuyệt đối. Đó chính là lý do khiến các nhà lập pháp nói rằng
một người nào đó có thể hành động hoặc là cứ thực - nghĩa là theo tiềm năng
tuyệt đối của mình, hoặc là cứ lý, nghĩa là theo tiềm năng trật tự, phù hợp với luật
lệ.
JEAN DUNS SCOT, Opus Oxoniense.
1. Định luật mới (A’) thay thế định luật cũ (A) mà không thủ tiêu các định luật
khác (B, C, D, v.v…)
a. Nghĩa là theo đúng trật tự. Tiềm năng trật tự của Thiên Chúa là trật tự hiện tại
của thế giới. Mỗi tạo vật hiện hữu một cách hợp pháp bởi tiềm năng đó.
b. Thiên Chúa có thể hành động bên trên luật lệ mà vẫn không sai bởi vì mọi trật
tự do Thiên Chúa chọn, cứ thực, là đúng đắn.
GUILLAUME D’OCKHAM
(1285 - 1349)
Sinh khoảng từ 1285 - 1290, trong lãnh địa bá tước de Surrey ở Anh quốc, hầu
như Guillaume d’Ockham đã vào dòng tu Franciscain từ lúc còn rất trẻ. Học ở
Oxford, ông tốt nghiệp sau niên học 1318 - 1319, nhưng vì những lý do còn chưa
ai rõ (có lẽ liên quan đến nội dung một vài luận đề của ông) ông không nhận được
quyền giảng dạy như một giảng sư mà vẫn chờ trong bốn năm một nhiệm sở.
Chính trong thời gian này mà ông biên tu phiên bản sau cùng cho phần đầu của
bộ Bình luận các câu văn (Commentaire des Sentences)
Năm 1323, cựu viện trưởng đại học, Jean Lutterell, nhận được phép của nhà vua
đến Avignon để trình lên giáo hoàng một danh sách năm mươi sáu trích đoạn từ
bộ Bình luận kia mà ông cho là nguy hiểm. Năm 1324, Ockham chính thức bị
