Giáo dục trẻ em theo cách tự do, ngay từ lúc còn rất nhỏ, là chuẩn bị cho chúng
chức năng làm người, trong đời sống công cũng như tư, dầu là để trở thành một
tu sỹ, hay người thế tục. Con người cũng là thành phần của thiên nhiên, nhưng
khác với các loài động vật hay cây cỏ, chính là do cố gắng cá nhân và do giáo
dục (khác hẳn với chuyện huấn luyện thú) mà con người thủ đắc hình dáng người
thực sự; chính lý trí khiến cho nó có sự khác biệt.
Những người đàn bà bằng lòng cho ra đời những đứa con mà không dạy dỗ chúng
thì chưa phải là một nửa người mẹ; bên cạnh họ, những người đàn ông chỉ lo chu
cấp cho con đầy đủ về thân xác mà không nghĩ đến việc đào luyện tinh thần cho
chúng, thì cũng chưa phải là một nửa người cha. Cây cối sinh ra đã là cây cối,
ngay cả những cây không có trái nào hay chỉ là những quả dại; ngựa sinh ra đã là
ngựa ngay dù là con ngựa vô dụng; nhưng con người, tin tôi đi, không phải sinh
ra đã là người; mà họ trở thành người do một cố gắng phát minh. Những con
người nguyên thủy, sống nơi rừng núi, không biết đến luật lệ nào, sống hỗn giao,
du mục, thì còn giống với thú vật hơn là với con người thực sự. Chính lý trí khiến
cho con người thành người; và lý trí không có chỗ nơi nào mà mọi chuyện đều
được thực hiện tùy theo những đam mê, những dục vọng mù quáng. Nếu vẻ đẹp
làm nên con người, thì những bức tượng đẹp cũng sẽ được kể vào giống người
hay sao?
ÉRASME, Về việc giáo dục trẻ em.
AGRIPPA
(1486 - 1535)
Cuộc đời của Henri Corneille Agrippa (còn gọi là Agrippa de Nettesheim), sinh
năm 1486 gần Cologne và mất năm 1535 ở Lyon vừa rất sôi động lại còn lấp lánh
bao huyền thoại, khiến thật khó đánh dấu, trên bình diện lịch sử, một cách chính
xác. Cuộc sống của ông nhiều xê dịch, phiêu lãng. Ông từng là thầy dạy, đồng
thời là y sĩ riêng của bà hoàng Louise de Savoie, mẫu hậu của Fransois Đệ nhất.
Dạy ở đại học Louvain, chính trong thời gian này ông xuất bản tác phẩm chính
của mình, quyển triết lý huyền bí (La Philosophie ocáculte), một quyển sách
khiến ông phải chịu nhiều công kích dữ dội, nhất là từ phía những nhà ma quỷ
