chia bớt nước vào những con kênh làm giảm bớt sức nước, và đê điều sẽ ngăn
chận không để nó tràn ngập tàn phá.
Thời vận cũng giống như thế: nó chỉ chứng tỏ được trọn vẹn sức mạnh nơi nào
không có kháng lực và nó xoay mũi tấn công vào những nơi nào nó biết là không
có tường thành để có thể mặc sức hoành hành mà chẳng ai ngăn trở. Còn nếu nơi
nào có tường thành kiên cố với những lực lượng hùng hậu sẵn sàng đối đầu và
đánh trả một cách hiệu quả, như nước Đức, nước Pháp, nước Tây Ban Nha chẳng
hạn, thì cơn cuồng nộ kia sẽ không tạo ra nhiều thay đổi lớn, hoặc có thể chẳng
hề xảy đến. Tôi thấy nói thế là đủ khi bàn về vận rủi may nói chung.
NICOLAS MACHIAVEL, Ông Hoàng.
1. Thí dụ về tính tất yếu vật lý, mù quáng, và trong trường hợp, con người phải
chịu.
2. Cư an tư nguy: Sống trong cảnh yên ổn vẫn biết nghĩ đến khi nguy biến. Chỉ
những con người ưu thời mẫn thế, biết tiên liệu, biết lo xa.
BODIN (1530 - 1596)
Jean Bodin sinh ở Angers năm 1530. Đó là một nhân vật đa phức mà lãnh vực
đầu tư trí tuệ rất quảng bác như thường xảy ra nơi các nhà nhân văn thời Phục
hưng. Sau nhiều năm học luật ở Toulouse nơi ông làm quen với pháp gia danh
tiếng Cujas, ông trở thành luật sư ở Paris năm 1561. Là thư ký riêng cho hoàng đệ
út của nhà vua, năm 1566, ông xuất bản cuốn phương pháp Sử học (Méthode de
l’histoire) trong đó ông chứng tỏ rằng chỉ duy cách tiếp cận lịch sử cho phép ta
hiểu được luật pháp của người xưa. Năm 1576, Bodin cho ra mắt tác phẩm trọng
yếu của ông, quyển Cộng hoà, tạo nên dư vang đáng kể. Tự đặt mình vào trung
đạo (le juste milieu) ông vừa không ưa cuộc nổi loạn của những người Thệ phản
(Protestants), cũng chẳng thích sự quá khích của những người Công giáo quá
cứng đầu.
Khi làm biện lý ở toà chung thẩm Laon, ông xuất bản, vào năm 1580, Về tính mê
ma quỷ của bọn phù thủy (De la démonomanie des sorciers) tác phẩm trong đó
ông tố cáo tính cách quỷ quái của bọn phù thủy và tán thành việc đàn áp bọn
