trào phúng, châm biếm, sự bùng nổ của cơn pẫn nộ chống lại những lạm dụng và
những trò trá thủ quyền lực đầy dẫy trong sinh hoạt chính trị, đặc biệt là nền
chính trị ở thế kỷ mười sáu.
Trước khi xảy ra sự cố Đêm thánh Barthélemy (1572), giọng điệu của họ còn
tương đối ôn hoà (chẳng hạn nơi Théodore de Bèze), Nhưng sau cuộc thảm sát
năm 1572, giọng văn trở nên rực lửa trong một cuộc phản kháng chính trị, kịch
kiệt chống lại sự chuyên chế, đi đến chỗ vung lên cái lập luận triệt để: phế diệt
bạo chúa!
Xét về phương diện triết lý, ý tưởng này rất quan trọng bởi nó chứa đựng, ít nhiều
minh nhiên, một trực cảm mạnh mẽ về tính khế ước xã hội mà trong hai thế kỷ
tiếp theo (17 và 18) sẽ được hô hào phát triển mạnh mẽ.
BÁO THÙ BẠO CHÚA (viêndiciae contra Tyrannos)
Dân tạo ra vua chứ đâu phải vua tạo ra dân
Chống lại truyền thống đặt nền tảng quyền lực của các ông vua trong lý thuyết
"thừa thiên nhiệm mệnh" (la théorie du droit diviên), Duplessis-Mornay (Junius
Brutus), cũng như phần lớn những kẻ phế vua nhận định rằng chính những cộng
đồng dân tộc tôn phong các vua chúa của họ. Vậy là một quá trình thế tục hoá uy
quyền chính trị được khởi thảo. Còn bạo chúa, đó là một thứ quái thai chính trị
đầy kinh dị, cần phải phế diệt.
Trước đây chúng tôi đã chứng tỏ rằng chính Thiên Chúa ủy nhiệm cho các ông
vua, tuyển trạch họ và ban cho họ những vương quốc. Giờ đây chúng tôi nói rằng
chính người dân kiến lập các ông vua, trao vào tay họ quyền trượng, tôn phong
họ lên trên các ngai vàng. Thiên Chúa đã muốn sự thể diễn ra như thế, để cho các
ông vua nhận thức rằng, sau Thiên Chúa, chính là người dân, mà họ được trao
cho mọi quyền lực và do đó họ phải hết lòng lo cho trăm họ an vui, chứ đừng có
ngạo nghễ lếu láo nghĩ rằng họ được đưa lên ngôi cao, trên cả thiên hạ là vì họ
tuyệt hảo, phi thường, linh thiêng, thần thánh… Họ phải nhớ rằng và biết rằng họ
cũng được tạo ra từ cùng một thứ chất liệu và điều kiện như bao người khác,
được sự đồng thuận của đám động nâng họ lên trên vai của dân chúng đến ngôi vị
chí tôn để gánh vác trọng nhiệm trước toàn thể quốc dân…
