mức nào đó, nhưng sức người có hạn: tôi nhường lại cho những thế hệ tương lai
tiếp bước, sẽ mở ra những chân trời mới mà trong đời tôi hãy còn là những viễn
tượng để mơ về…
MONTAIGNE, Những tiểu luận, II, 12.
CHARRON (1541 - 1603)
Sinh ở Paris từ một gia đình làm nghề sách, Pierre Charron học luật và tốt nghiệp
năm 1576. Ông sống một thời gian ở Bordeaux, nơi ông quen biết với Montaigne.
Chính tại nơi này, vào năm 1594, ông cho ra đời tác phẩm tán tụng Cơ Đốc giáo
mang tựa đề Ba chân lý và nhất là, vào năm 1601, khảo luận Về Minh trí, gồm ba
quyển, mà đôi khi người ta so sánh với Những tiểu luận của Montaigne. Ông gợi
ý về một nền tôn giáo có tính tâm linh và đức lý dựa trên lương thức tự nhiên, có
trước mọi mặc khải và giáo dục. Ông sống những năm cuối đời như một tu sỹ ở
Condom.
VỀ MINH TRÍ (De la Sagesse)
Khảo luận Về Minh Trí của Charron, sẽ bị đưa vào mục sách cấm năm 1605, biểu
thị, sau những cuộc chiến tranh tôn giáo, một toan tính hoà giải giữa chủ nghĩa
khắc kỷ mới trong môi trường trí thức thời đó với Cơ Đốc giáo. Điều này trên
thực tế đưa đến việc đề ra một nền đức lý nhân bản mang tính phổ quát và có tính
độc lập thực sự. Tính độc lập của đức lý là hiệu quả của bản tính có lý trí và có
tình cảm của con người. Tuy vậy tác giả vẫn công nhận rằng chính Thiên Chúa đã
tạo ra con người. Cái từ hiện đại "đức lý thế tục" hẳn sẽ là một sự "lỗi nhịp thời
gian" (anachronisme) nhưng Minh trí chỉ cho chúng ta biết phân biệt giữa một
đức lý thuần tôn giáo, dành cho những người đi tu và một đức lý mà người ta có
thể gọi là đức lý dân sự.
Tính hay thay đổi của con người
Đề tài này rất gần gũi với một trong những câu chuyện thường đàm của
Montaigne, là chủ đề về sự biến dịch phổ quát và nhất là sự thay đổi nơi những
tâm trạng, những đam mê và cả những ý tưởng của con người. Tác giả muốn đối
