trọng lại ý tưởng truyền thống về con người, sinh vật có lý trí (và có ý chí). Cũng
như Montaigne, ông nêu ra sự yếu đuối của con người.
Con người là một chủ thể tạp dị đến lạ kỳ, long lanh bao sắc màu lấp lánh, trên đó
thật khó mà đặt để một phán đoán chắc chắn nào, tôi muốn nói phán đoán phổ
quát và toàn bộ vì sự đối nghịch rất lớn và những âm điệu rất chỏi nhau từ những
mảnh đời của chúng ta. Phần lớn những hành động của chúng ta chỉ là những chỗ
lồi chỗ lõm (1) do hoàn cảnh đẩy xô: đó chỉ là những mảnh vỡ được góp nhặt.
Tính do dự bất quyết một đàng, rồi tính hay thay đổi, thiếu kiên định, là tật xấu
chung nhất và rõ nhất nơi bản tính con người. Hẳn là những hành động của chúng
ta mâu thuẫn nhau thường xuyên một cách lạ lùng đến nỗi không thể nào mà
chúng ta lại là thành phần của cùng một trú sở. Chúng ta thay đổi và chúng ta
cảm nhận điều đó, chúng ta thoát ra và chúng ta tránh né, ipsi nobus furto
subducimus (2). Chúng ta đi theo những chiều nghiêng của lòng thèm muốn và để
cho lòng ta cuốn theo chiều gió của những thời cơ vận hội khác nhau, chứ không
theo lý trí, at nil potest esse aequabile quod non a certa ratione proficiscatur (3).
Như thế trí óc chúng ta và tính khí chúng ta quay cuồng theo nhịp chuyển động
của thời gian.
Pierre CHARRON, Về Minh trí.
1. Những lời cười nhạo.
2. Câu văn Latinh đã được dịch ra trong mệnh đề trước.
3. "Nhưng không có gì có thể đồng dạng nếu không phải là cái gì đến từ một lý
tính thật chắc chắn".
CICÉRON.
CAMPANELLA (1568 - 1639)
Nguyên quán ở Calabre, Tommaso Campanella (tên thực là Giovanni Domenico)
là một tu sỹ dòng Đa minh (un moine dominicain) say mê triết học và bí truyền
thư Do Thái cổ (la Kabbale). Tác phẩm của ông nằm trong phổ hệ những cơn
chấn động thiên niên kỷ (des sursauts millénaristes) từng lay động châu Âu từ thế
