Tôi (1) không thể tự ngăn mình khỏi ngạc nhiên thêm một lần nữa khi Sarsi vẫn
kiên trì muốn chứng minh cho tôi bằng con đường những chứng từ những gì mà
tôi có thể kiểm chứng bằng thực nghiệm bất kỳ lúc nào. Người ta cầu cứu đến
những chứng từ trong những sự việc tồn nghi, đã qua và bất thường, chứ không
phải trong những sự việc tồn tại thực sự và hiện thời, như thế, một quan toà bắt
buộc phải thu thập những chứng cứ để biết có đúng là Pierre đã gây thương tổn
cho Jean đêm qua, chứ không phải để biết là Jean đã bị gây thương tích bởi vì
chính mắt ông thấy và có thể khám nghiệm chuyện đó. Tôi cần nói thêm: về
những gì liên quan đến những mệnh đề mà chỉ có lý trí mới cho phép chúng ta đạt
đến sự hiểu biết về chúng, thì tôi không coi trọng những xác nhận của đám đông
người cho bằng sự xác nhận của vài người có thẩm quyền, vì tôi tin rằng, trong
những đề tài khó khăn, số người biết lập luận xác đáng thì ít hơn số người lập
luận quàng xiên rất nhiều. Nếu phải lập luận về một vấn đề khó khăn giống như
mang chở hàng hoá, biết rằng nhiều con ngựa sẽ mang nhiều bao lúa mì hơn là
chỉ một con ngựa, tôi sẽ nói rằng nhiều lập luận sẽ làm được việc hơn là một lập
luận. Nhưg lý luận là bàn luận về, là chạy hơn là mang, chở, và một con ngựa nòi
Ả Rập sẽ chạy tốt hơn cả trăm con ngựa quèn. Do vậy mà, khi Sarsi đến với một
đạo quân tác giả, tôi cũng chẳng thấy là những kết luận của ông hùng mạnh hơn,
chính xác hơn, mà chính ra ông ta lại đem đến sự cao quý cho chính nghĩa của
chúng tôi hơn khi cho thấy rằng chúng tôi - ngài Mario và tôi - đã lý luận nghiêm
xác hơn là bao nhiêu con người rất danh giá kia.
GALILÉE, Người định tuổi vàng
1. Người nói ở đây là Mario Guiducáci, đại diện cho Galilée.
NHỮNG DIỄN TỪ VỀ HAI KHOA HỌC MỚI (Discours concernant deux
sciences nouvelles)
Vào năm 69 tuổi Galilée biên soạn tác phẩm này mà ông xuất bản ở Leyde trong
năm 1638. Kiệt tác không ai chối cãi, tổng kết của cả một đời thông thái, những
Diễn từ này bàn về cơ học và các chuyển động địa phương. Triết gia sẽ chú tâm
nhiều nhất vào tính nhận thức luận của khoa học đặt nền tảng cho môn động lực
học hiện đại, cũng như về phương diện tiểu sử trí thức của tác giả. Cơ cấu tác
phẩm gồm bốn Ngày hội thảo. Ba người đối thoại đem lại sự sinh động cho
