thôi - cùng từ bỏ quyền tự quản lấy mình, bởi một quy ước của mỗi nguời với
mỗi người, quy ước mà vị quân vuông không tham dự vào. Thế là sinh ra
Léviathan - vị thần khả tử - người có quyền sử dụng, khi ông xét thấy cần thiết,
sức mạnh và tài nguyên của tất cả. Phải chăng chúng ta đang đụng đến một lý
thuyết về chuyên chế tuyệt đối? Phải nhớ, một đàng, rằng nếu quyền lực này vô
hạn đến mức đó, thì những hậu quả của việc thiếu vắng nó càng tệ hại hơn nhiều
vì điều đó có nghĩa là chiến tranh của tất cả chống lại tất cả (Léviathan, XX);
đàng khác, rằng hạnh phúc của dân chúng vẫn luôn luôn là luật lệ tối thượng.
Hơn nữa cũng không nên bỏ qua những chương đoạn của tác phẩm bàn về quyền
tự do của các thần dân hay những bổn phận của những kẻ hành sử quyền lực chủ
tể.
* Tựa đề gốc của tác phẩm này là: LEVIATHAN or the Matter, Forme and Power
of a Commonwealth Ecáclesiastical and Civil. Bản tiếng Pháp mang tựa đề:
LÉVIATHAN, traité de la matière, de la forme et du pouvoir de la république
ecáclésiastique et civile.
Nghệ thuật và kỹ xảo nhân vi - con người tự nhiên và con người nhân vi: Thuỷ
quái Leviathan.
Léviathan, con quái vật dưới biển được nói tới trong Thánh kinh (Sách Job, 40,
25, Thánh vịnh, 74, 14), con rắn khổng lồ linh hoạt, ngoằn ngoèo (Sách Isae, 27,
1) tượng trưng quyền lực toàn năng của Thiên Chúa, đã đem lại cho Hobbes tựa
đề tác phẩm nổi tiếng của ông. Nếu nghệ thuật của Thiên Chúa đã tạo ra thiên
nhiên và con người tự nhiên, thì nghệ thuật của con người lại tạo ra một con
người nhân vi - Léviathan - bằng quyền chủ tể toàn năng, sẽ bảo đảm an ninh cho
tất cả.
Thiên nhiên, cái nghệ thuật qua đó Thiên Chúa tạo ra và cai quản vũ trụ, được
nghệ thuật của con người bắt chước, ở điểm này cũng như ở nhiều sự vật khác,
khiến một nghệ thuật như thế có thể tạo ra một con thú nhân vi (1). Thực vậy, xét
vì sự sống chỉ là sự vận động của các chi, mà sự bắt đầu được tìm thấy ở vài cơ
quan chính nằm bên trong, tại sao người ta lại không nói rằng, tất cả những cái gì
tự động (automate) - chẳng hạn như chiếc đồng hồ vận động nhờ những lò xo và
những bánh xe răng cưa - có một đời sống nhân tạo? Bởi vì, trái tim là cái gì nếu
