đầu bằng những điều nào, bởi vì tôi biết phải bắt đầu bằng những điều đơn sơ
nhất và dễ biết nhất. Và vì nhận thấy trong số những người đã đi tìm chân lý
trong các khoa học trước đây, duy các nhà toán học đã có thể tìm thấy một số
những chứng minh, nghĩa là một số những lý lẽ chắc chắn và hiển nhiên, cho nên
tôi không chút hoài nghi rằng đó cũng là vì họ đã cứu xét những lý lẽ như thế, và
mặc dầu tôi không hy vọng một lợi ích nào khác ngoài cái lợi là chúng làm tâm
trí tôi quen thoả thích với chân lý và không cam chịu những lẽ giả dối. Nhưng tôi
không có ý định học hết các khoa riêng biệt mà người ta thường gọi chung là các
môn toán học: vì nhận thấy rằng tuy đối tượng của chúng khác nhau, nhưng
chúng vẫn hoà hợp với nhau ở chỗ chỉ nghiệm xét về những tương quan, tức
những tỷ lệ nơi các đối tượng đó, nên tôi nghĩ chỉ nên xem xét những tương quan
nói chung đó thôi, chứ đừng đặt chúng vào những đề tài làm ta dễ nhận thức
chúng hơn; hơn nữa, vì không trói buộc chúng vào những đề tài riêng biệt đó,
chúng ta sẽ càng có thể áp dụng chúng vào những đối tượng khác mà sau này ta
thấy rằng có thể áp dụng chúng. Rồi, vì nhận thức rằng, để biết chúng, đôi khi tôi
cần xem xét chúng từng cái một, đôi khi lại chỉ cần nhớ tới chúng hoặc nhìn
chúng cách bao bao quát một trật, nên tôi nghĩ rằng để khảo sát chúng một cách
đúng hơn ngay cả ở cái thế giới riêng biệt của chúng, tôi phải giả thiết chúng là
những đường, bởi vì tôi không thấy có gì đơn sơ hơn và cũng bởi vì trí tưởng
tượng và giác quan tôi không thể biểu tượng cái gì minh bạch hơn; nhưng để nhớ
chúng và nhìn bao quát chúng một trật, thì tôi phải diễn tả chúng bằng một vài ký
hiệu, càng vắn tắt càng hay, nhân đó tôi đã vay mượn tất cả những gì là tốt nhất
của phương pháp phân tích hình học và của đại số, và tôi đã dùng môn này để sửa
lại những gì khiếm khuyết của môn kia.
DESCARTES,
phương pháp luận, II,
Bản tiếng Việt của Trần Thái Đỉnh, Tiến sỹ Triết học.
a. Như từ nguyên đã chỉ, đó là một phương pháp giải tích đi từ giải pháp được giả
thuyết là đã cho để ngược về những mệnh đề chứng minh nó.
