bản thể vô cùng, trừ khi ý tưởng đó đã do một bản thể vô cùng nào đó đặt vào
trong tôi.
Và tôi không nên tưởng rằng tôi đã không quan niệmvô cùng thể bằng một ý
tưởng đích thực, nhưng chỉ bằng cách chối cái hữu cùng mà thôi, cũng như tôi
quan niệm an tĩnh và tối tăm bằng cách chối chuyển động và ánh sáng; trái lại tôi
thấy cách minh bạch rằng: trong bản thể vô cùng kia có nhiều thực tại tính hơn
trong bản thể hữu cùng, cho nên một cách nào đó tôi đã có ý niệm về vô cùng
trước khi có ý niệm về hữu cùng, nghĩa là có ý niệm về Thiên Chúa trước khi có
ý niệm về chính mình tôi: bởi vì làm sao tôi đã có thể biết rằng tôi hoài nghi và
tôi ước muốn, nghĩa là biết rằng trong tôi thiếu một cái chi và tôi không toàn hảo,
nếu tôi không có ở trong tôi ý tưởng về một hữu thể toàn hảo hơn tôi, để do sự so
sánh với hữu thể đó, tôi biết những khiếm khuyết của bản tính tôi.
Cùng đừng bảo rằng có lẽ ý tưởng về Thiên Chúa, theo phương diện chất thể, chỉ
là một ý tưởng giả dối, và như vậy nó đã do hư vô mà sinh ra, nghĩa là ý tưởng đó
ở trong tôi do một khuyết tịch, y như tôi đã nói trên kia về những ý tưởng của
nóng và lạnh v.v…: bởi vì ý tưởng về Thiên Chúa là ý tưởng rất rõ ràng và rất
phân minh lại mang trong mình nó nhiều thực tại tính khách thể hơn bất cứ ý
tưởng nào khác, cho nên không có ý tưởng nào chân thực bằng và cũng không có
ý tưởng nào ít đáng nghi hoặc bằng.
Tôi quyết: ý tưởng về hữu thể rất toàn hảo và vô cùng đó là ý tưởng hoàn toàn
chân thực; bởi vì có thể người ta tưởng tượng rằng hữu thể đó không hiện hữu,
nhưng người ta không thể tưởng tượng rằng ý tưởng đó không tượng trưng một
cái chi thực tại như kiểu ý tưởng về sự lạnh.
Và điều đó rất thực, dầu tôi không thấu hiểu được vô cùng thể, hoặc dầu nơi
Thiên Chúa có vô số những sự tôi không thể hiểu, và tư tưởng của tôi không thể
đạt tới; bởi vì bản tính của vô cùng thể là không thể được hiểu bởi một bản tính
hữu cùng và hữu hạn như tôi; chỉ cần tôi quan niệm điều đó cách đúng đắn và chỉ
cần tôi nghĩ rằng tất cả những sự vật tôi quan niệm cách rõ ràng và trong các vật
đó tôi biết có một ít toàn hảo tính hoặc vô số những toàn hảo tính khác tôi chưa
biết, đều có nơi có vô số những sự tôi không thể hiểu, và tư tưởng của tôi không
thể đạt tới; bởi vì bản tính của vô cùng thể là không thể được hiểu bởi một bản
