Thiên Chúa, không thể bị bỏ ra ngoài yếu tính cũng như lượng thể của ba góc
không thể lìa yếu tính của một hình tam giác, hoặc ý tưởng của một thung lũng lìa
khỏi ý tưởng về trái núi. Thành thử quan niệm một Thiên Chúa (nghĩa là một hữu
thể vô cùng) mà thiếu hiện hữu (nghĩa là thiếu một toàn tính) thì cũng không kém
việc quan niệm trái núi không có thung lũng.
Tuy rằng tôi không thể quan niệm một Thiên Chúa không hiện hữu, cũng như tôi
không thể quan niệm một trái núi không thung lũng, nhưng do sự tôi luôn luôn
quan niệm trái núi có thung lũng thì không tất nhiên phải có một trái núi nào
trong thế giới; cũng một lẽ, tuy tôi quan niệm Thiên Chúa với hiện hữu, nhưng
không phải vì thế mà đã kết luận được rằng tất nhiên phải có một Thiên Chúa, bởi
vì tư tưởng của tôi không bắt sự vật phải có được. Và cũng như tôi có thể dễ dàng
tưởng tượng ra một con ngựa có cánh, mặc dầu không một con ngựa nào có cánh
hết; cùng một lẽ, xem như tôi có thể gán sự hiện hữu cho Thiên Chúa, mặc dầu
không có một Thiên Chúa nào hiện hữu hết.
Nhưng hình như một nguỵ biện ẩn nấp nơi đây dưới hình thức câu vấn nạn; bởi vì
do sự tôi không thể quan niệm một trái núi không thung lũng thì không thể kết
luận được rằng phải có một núi nào và một thung lũng nào trên thế giới, nhưng
chỉ kết luận được rằng núi và thung lũng, dầu có dầu không, đều không thể lìa
nhau một cách nào hết; - còn như do sự tôi không thể quan niệm Thiên Chúa
không hiện hữu, thì phải kết luận rằng hiện hữu không thể ly biệt khỏi Ngài, và
như vậy phải kết luận rằng Ngài hiện hữu đích thực; như thế không phải tư duy
của tôi có thể làm nên điều đó, hoặc có thể bắt sự vật tất nhiên phải như thế đâu,
nhưng chính tất-nhiên-tính của sự vật, tức sự hiện hữu của Thiên Chúa, bắt buộc
tôi phải quan niệm về Ngài như vậy. Bởi vì tôi không được tự do quan niệm một
Thiên Chúa không hiện hữu (nghĩa là quan niệm một hữu thể vô cùng toàn hảo
mà lại thiếu một toàn hảo tính cao trọng nhất) như tôi được tự do tưởng tượng
một con ngựa có cánh hay không có cánh.
Và người ta cũng không thể bảo rằng chỉ nhất định có Thiên Chúa vì tôi đã giả
thử Ngài có tất cả các thứ toàn hảo tính, và tại vì hiện hữu là một trong các toàn
hảo tính đó, - tuy nhiên sự giả thử đầu tiên đó không tất nhiên, cũng như không
tất nhiên phải suy tưởng rằng tất cả các hình thể bốn cạnh đều có thể nội tiếp
trong hình tròn; nếu tôi có tư tưởng đó, tôi bó buộc phải công nhận rằng hình thoi
