Người xưa là tuổi trẻ của tinh thần, người nay là tuổi già của trí tuệ.
Cuộc tranh luận nổi tiếng giữa những người thủ cựu và những người cách tân
nằm trong sự xung đột giữa hai sai lầm mà cả hai đều bắt nguồn từ sự lẫn lộn
giữa hai loại tri thức vốn không thể giản qui vào nhau.
Hoặc là không có cái gì trong những điều người ta biết sẽ chẳng được biết mà
không tương quan với một nhân chứng mà người ta tin cậy, nhưng tất cả những gì
người ta có thể biết đã được nói trong những gì ông đã nói. Hoặc là những gì
người ta biết được rút ra từ kinh nghiệm hay được thiết lập bởi lý luận, mà người
ta có thể lặp lại, chỉnh sửa liên tục, mà không có gì cấm cản được việc theo đuổi
để tăng trưởng kiến thức hay tu chỉnh nó. Những người thủ cựu muốn rằng tất cả
những gì người ta có thể biết, ngay cả về vật lý hay toán học, cũng đều đã được
nói tới trong sách vở; họ đặt dưới thế giá của những bản văn hay của truyền thống
ngay cả những gì lẽ ra thuộc về lí trí. Những người cách tân loại trừ thế giá của
những người thủ cựu, không cần phân biệt trong những sự việc cần đến chứng từ,
ở nơi mà lẽ ra phải theo, và trong những sự việc thuộc về lí trí, ở nơi hẳn là chứng
từ không có phần; nhưng sự khinh thường của họ đối với Thời cổ có vẻ mù quáng
đối với những khám phá mà người xưa đã làm được trong những khoa học, và
nhờ đó nảy sinh sự tiến bộ mà khoa học hiện đại kế thừa và phát triển.
Cuộc tranh luận giữa những kẻ thủ cựu và những người cách tân là thiếu cơ sở,
khi người ta muốn thấy rõ rằng tất cả những gì người ta có thể biết bởi chỉ bằng
sức mạnh của tinh thần thì ngày nay không có như thế nữa. Nếu người ta xét đến
sự tiếp nối của các thế hệ, thì người xưa không phải là người già, mà người nay
chẳng phải là người trẻ. Đó là điều mà Auguste Conte sẽ không quên - một người
rất ngưỡng mộ bài tựa dưới đây, ở đó tác giả bày tỏ rằng sự tiếp nối của những
con người thì "giống như cùng một con người vẫn luôn tồn tại và liên tục học
hỏi".
Ngày nay sự kính trọng mà người ta dành cho Thời cổ lớn đến mức mà trong
những lãnh vực của học thuật lẽ ra phải bớt đi quyền lực của cổ nhân, người ta lại
coi tư tưởng của người xưa như những sấm ngôn và những chỗ mập mờ tối tăm
như là những huyền nhiệm, khiến người ta không còn có thể đưa ra những điều
