Con người, cây sậy biết suy tư.
Một câu nói khác của Pascal cũng danh tiếng không kém và chắc là các bạn cũng
đã từng nghe: "Con người chỉ là một cây sậy, yếu ớt nhất trong thiên nhiên,
nhưng là một cây sậy biết suy tư" (l’homme n’est qu’un roseau, leplus faible de la
nature, mais c’est un roseau pensant).
Con người chỉ là một cây sậy, yếu ớt nhất trong các tạo vật; nhưng là cây sậy biết
tư duy. Để đè bẹp con người vũ trụ không cần huy động toàn lực lượng của mình.
Một làn hơi, một giọt nước cũng đủ để giết chết con người. Nhưng nếu vũ trụ đè
bẹp con người, thì con người lại vẫn cao quý hơn cái giết chết nó. Bởi vì nó biết
rằng nó chết và nó biết cái ưu thế của vũ trụ đối với nó; còn vũ trụ chẳng biết gì
về chuyện này.
Như vậy tất cả phẩm giá của chúng ta là ở tư tưởng. Chúng ta phải nâng cao
phẩm giá nhờ tư tưởng, chứ không nhờ không gian và thời gian là cái chúng ta
không thể lấp đầy, vậy chúng ta hãy nỗ lực để tư duy cho tốt; đây là nguyên tắc
của đạo đức.
Tư tưởng - Tất cả phẩm giá của con người là ở tư tưởng. Do đó, theo bản chất, tư
tưởng là một điều kỳ diệu và khôn sánh. Tư tưởng hẳn là phải có những khiếm
khuyết kỳ quái mới đáng bị khinh miệt. Nhưng nó cũng có những khiếm khuyết
đến nỗi chẳng còn gì lố bịch hơn. Về bản chất thì tư tưởng vĩ đại biết bao! Còn về
khiếm khuyết thì nó lại hèn hạ biết mấy!
Nhưng tư tưởng này là gì? Nó thật ngớ ngẩn biết bao!
Sự cao cả của con người thì hiển nhiên đến độ ngay cả tình trạng khốn khổ của
con người cũng minh chứng cho điều này. Bởi vì cái được gọi là bản tính nơi loại
vật, chúng ta lại gọi là tình trạng khốn khổ nơi con người; qua tình trạng khốn
khổ đó chúng ta nhận ra rằng con người đã rớt hạng từ một bản chất tốt hơn trước
kia, để giờ đây bản chất của con người cũng giống như của loài vật.
Con người chẳng phải là thiên thần, cũng không là thú vật, nhưng sự cắc cớ (của
số mệnh) lại muốn rằng ai muốn làm thiên thần, sẽ lại làm thú vật (L’homme
n’est ni ange ni bête, et le malheur veut que qui veut faire l’ange fait la bête).
