Những người đến Athènes
Vào thế kỷ thứ năm trước C.N., đô thị Athènes vươn lên tầm cao văn hoá, toả
sáng huy hoàng, tạo ra dấu son chói lọi trong lịch sử triết học. Quốc gia đô thị
này vừa chiến thắng vẻ vang quân xâm lăng Ba Tư rồi được xây dựng lại dưới tài
lãnh đạo sáng suốt của Périclès, nên dầu phải trải qua thứ thách lớn như thiên tai
dịch bệnh và những cuộc khủng hoảng chính trị, vẫn trở thành trung tâm đặc
quyền của hoạt động triết học. Chính trong khung cảnh đó mà thiên tài của
Socrate đã bừng nở và giờ đây chúng ta cùng chứng kiến cuộc luận chiến so tài
đua trí của những bộ óc ưu việt thời cổ đại về hội tụ nơi đây.
ANAXAGORE
(Khoảng 500 - 428 trước.CN.)
Anaxagore sống đến khoảng bảy mươi hai tuổi và trải qua ba mươi năm ở
Athènes, thân cận với nhà lãnh đạo Périclès. Chính ông đã đem triết học Ionie
đến đó: sinh ra ở Clazomènes một thành phố ở phía Bắc thành Milet, ông đã được
đào tạo trong tư tưởng của những nhà thông thái Milésiens. Hơi trẻ tuổi hơn
Héraclite và Parménide một tí, ông là người đưông thời với Zénon d’ Élée và
Leucippe.
Triết lý của ông là một thứ Vật lý học, ngay trước khi có từ này. Nếu tên gọi các
nhà Vật lý luận ( hay triết gia của thiên nhiên) đối với trường hợp của ông, được
thay bằng tên gọi nhà thiên văn khí tượng học điều ấy đến từ sự quan tâm đặc biệt
của ông đối với các thiên thể: "Mặt trời là một hòn đá khổng lồ cháy đỏ"; "có
những cư dân trên mặt trăng", và vào năm 466 trước CN, ông đã tiên đoán có một
thiên thạch vỡ ra từ mặt trời và rơi xuống Aegos-Potamos! Không khí và khí
éther, những nguyên tố thống trị, bao bọc vô số vạn hữu và là công cụ phân biệt
hay tách rời. Nói vắn tắt là, Anaxagore rao giảng một thứ triết học về hai cái vô
hạn: một đằng là sự vô hạn của những sơ chất tố (homéoméries) tức những phần
nhỏ sơ đẳng, đằng khác là tính vô hạn của Nous tức Trí tuệ mà trong quan niệm
của Anaxagore có phần nghiêng về một nguyên lý vật chất hơn một là Tinh thần
