đã không là những người chủ của ý chí chúng ta. Bởi vì ý chí chúng ta phải được
soi sáng để được kích thích; nếu điều gì không nằm trong năng lực suy tư của
chúng ta, nó sẽ không gây ra những ước muốn*.
Như vậy sự chú ý của tinh thần là một cách cầu nguyện tự nhiên mà lý tính soi
sáng cho chúng ta. Nhưng từ khi mắc tội tổ tông, tinh thần thường gặp tình trạng
khô hạn kinh khủng. Nó không thể cầu nguyện. Sức chú ý làm nó mệt mỏi và
phiền muộn. Thực vậy, công việc này thật nặng nhọc mà sự thưởng công không
đáng là bao; vả chăng người ta lúc nào cũng cảm thấy được mời chào, thúc giục,
lay động bởi trí tưởng tượng và những đam mê mà đi theo cảm hứng và những
vận động của chúng thì êm ái và thích thú hơn nhiều. Tuy nhiên cần kêu cầu đến
Lý tính phổ quát để được soi sáng (2). Không có con đường nào khác để nhận
được ánh sáng và trí thông minh ngoài công sức của sự chú ý.
MALEBRANCHE, Khảo luận đạo đức
* Thành ngữ Hán Việt chúng ta có câu: vô tri bất mộ (không biết thì không sinh
lòng hâm mộ) là cũng nói lên ý này (chú thích của người dịch)
1. Nguyên nhân tự nhiên, nó chỉ là một hiệu ứng tương đối với nguyên nhân thực
sự duy nhất, là Thiên chúa
2. Chính ở điểm đó mà chúng ta là nguyên nhân cơ hội cho những tri thức của
chúng ta: sự chú ý không phải là nguyên nhân của ánh sáng, nhưng chúng ta sẽ
không được soi sáng nếu không có công sức của sự chú ý.
SPINOZA
(1632 - 1677)
Baruch Spinoza sinh ngày 24 tháng 11, 1632 ở Amsterdam trong một gia đình Do
thái mà tổ tiên đã bị đuổi khỏi Tây Ban Nha vào năm 1492, bị cưỡng bách phải
cải sang Công giáo, tuy vậy vẫn trung thành với Do thái giáo và bí mật hành đạo,
theo phái Marranisme. Ông tiếp thu một nền văn hoá Do thái cổ vững chắc,
nhưng tinh thần tự do của ông, mà ông nguyện giữ suốt đời, giúp ông không bao
giờ để đầu óc đóng khung trong những tín điều của bất kỳ tôn giáo nào, ngay cả
