trong tôn giáo mà ông đã được sinh ra và bị khai trừ khỏi giáo hội ngày 27 tháng
bảy, 1656 với hậu quả là chính thức bị trục xuất khỏi Amsterdam và hầu như bị
mọi phía lên án là tà giáo và vô thần. Trước đó ông đã theo những giáo trình ngữ
văn Latinh ở ngôi trường của Van den Enden, một cựu giáo sĩ dòng Tên.
Người ta không biết rõ lắm trong khoảng thời gian từ 1656 đến 1660 ông cư trú ở
đâu; thời kỳ này ông học cắt và mài những lăng kính, vừa để kiếm sống vừa để
thí nghiệm những định luật quang học do Descartes và Huygens phát biểu. Năm
1660 ông thường trú gần Leyde. Trong thời gian này (1660-1662) ông soạn thảo
cuốn Khảo luận giản lược và có lẽ cuốn Khảo luận về sự cách tân trí tuệ. Ông có
một môn đệ mà ông giảng dạy cuốn Những nguyên lý của triết học Descartes,
một giáo trình mà người bạn Louis Meyer thuyết phục ông xuất bản, bằng tiếng
Latinh, vào năm 1663.
Cùng năm đó, Spinoza chuyển về cư trú gần La Haye; chính tại đó ông soạn bộ
Đạo Đức học mà việc biên soạn kéo dài mãi đến năm 1675, bị gián đoạn vào năm
1665, vì việc biên soạn một khảo luận về tự do tư tưởng, sẽ được xuất bản nặc
danh, năm 1670, dưới tựa đề Khảo luận thần học chính trị.
Từ 1670, Spinoza sống cô độc, trong một căn phòng đơn sơ ở La Haye, và bị
thương nặng bởi cuộc mưu sát, vào năm 1672, bởi bè phái de Vitte, mà dưới mắt
ông, đó là cuộc mưu sát tự do. Ông từ chối ghế giảng sư đại học Heidelberg. Việc
biên soạn quyển Khảo luận chính trị bị dang dở vì cái chết của ông xảy ra ngày
21, tháng hai, 1677.
KHẢO LUẬN VỀ SỰ CÁCH TÂN TRÍ TUỆ
(Traité de la Réforme de l’Entendement)
Ngày nay, người ta còn tranh luận về niên đại biên soạn quyển Khảo luận về sự
cách tân trí tuệ; có lẽ phải định vị nó giữa 1656 và 1662. Quyển sách được viết
bằng tiếng Latinh, và còn dang dở, tác giả dừng bút ở đoạn 72. Đây là một thứ lời
nói đầu cho quyển Đạo đức học, nó dự báo, nhưng theo một trật tự khác, cái tinh
yếu của những gì mà quyển Đạo đức học sẽ chứa đựng, đặc biệt là điều trọng yếu
này, đó là vấn đề đạo đức không tách biệt với vấn đề tri thức luận, rằng sự cứu rỗi
nằm trong tri thức trực quan về chân lý.
