cũng đã có thể khác với hiện giờ, và cho nên [bản tính khác] kia cũng đã phải
hiện hữu, và do đó, có thể đã có trên hai Thượng đế, điều này phi lý. Do vậy, các
sự vật đã không có thể được tạo ra bằng một cách thức khác và một thứ tự khác
v.v… là điều phải được chứng minh…
CHÚ GIẢI I
Bởi vì qua những định đề này tôi đã chứng minh một cách còn sáng hơn ban ngày
rằng tuyệt đối không có gì trong các sự vật mà vì nó chúng có thể được gọi là bất
tất, bây giờ tôi muốn giải thích vắn tắt những gì chúng ta phải hiểu về bất tất -
nhưng trước tiên, giải thích qua những gì [chúng ta phải hiểu] về tất yếu và không
thể được.
Một sự vật được gọi là tất yếu hoặc do yếu tính của nó hoặc do nguyên nhân của
nó. Bởi vì sự hiện hữu của một sự vật nhất thiết phải phát sinh từ yếu tính và định
nghĩa của nó hoặc từ một nguyên nhân tác thành nào đó. Và một sự vật cũng
được gọi là không thể được cũng bởi những lý do giống như thế - có nghĩa là
hoặc bởi vì yếu tính hay định nghĩa của nó bao hàm một sự mâu thuẫn, hoặc bởi
vì có một nguyên nhân ngoại tại được xác định để tạo ra một sự vật như thế.
Nhưng một sự vật được gọi là bất tất chỉ do bởi một sự thiếu tri thức của chúng
ta. Bởi vì nếu chúng ta không biết rằng yếu tính của sự vật đó hàm chứa một sự
mâu thuẫn, hoặc nếu chúng ta không biết rất rõ rằng yếu tính của nó không hàm
chứa một sự mâu thuẫn, và tuy nhiên chúng ta lại không có thể khẳng định chắc
chắn gì về sự hiện hữu của nó, bởi vì chúng ta chẳng biết gì về thứ tự của các
nguyên nhân, nên dường như chúng ta chẳng bao giờ biết được là thứ tự đó hoặc
tất yếu hoặc không thể được.
CHÚ GIẢI II
Từ định đề trước có thể suy ra một cách rõ ràng rằng các sự vật được Thượng đế
tạo ra với một sự hoàn hảo tối đa, bởi vì chúng nhất thiết phát sinh tự một bản
tính nhất định hoàn hảo nhất. Điều này cũng không kết án Thượng đế về một sự
bất toàn nào cả, bởi vì sự hoàn hảo của Ngài buộc chúng ta khẳng định điều này.
Quả thật, trái lại, có thể rõ ràng suy ra (như tôi vừa chứng minh) rằng Thượng đế
không hoàn hảo vô cùng; bởi vì nếu các sự vật được Thượng đế tạo ra bằng một
