Hơn nữa, bất cứ khi nào có dịp, tôi đều có thể thận trọng xoá bỏ những thành kiến
có thể cản trở việc lãnh hội các chứng minh của tôi. Nhưng bởi vì nhiều thành
kiến vẫn tồn tại, những thành kiến đã và hiện có thể là một cản trở lớn lao làm
cho người ta không hiểu được mối quan hệ của các sự vật theo như tôi giải thích,
nên tôi nhận thấy cũng đáng để chúng lại cho lý trí kiểm tra. Tất cả các thành kiến
mà tôi định vạch trần đều tuỳ thuộc vào thành kiến này: thông thường người ta
giả định rằng mọi sự vật tự nhiên hoạt động, như con người hoạt động, cũng vì
một cứu cánh; quả thật, họ khẳng định chắc chắn rằng chính Thượng đế cũng
hướng mọi sự về một cứu cánh nào đó, bởi vì họ cho rằng Thượng đế đã tạo dựng
mọi sự cho con người, và tạo dựng con người để tôn thờ Thượng đế.
Do đó, tôi sẽ bắt đầu bằng cách xét xem về một thành kiến này, qua việc thứ nhất
[I] hỏi xem tại sao đa phần người ta lại bằng lòng cho đó là đúng, và tại sao mọi
người theo bản tính lại có khuynh hướng đi theo nó. Kế đến [II] tôi sẽ chứng
minh tính sai lạc của nó, và sau cùng [III] từ đó, các thành kiến về thiện và ác,
phúc và tội, ca tụng và trách mắng, trật tự và lộn xộn, đẹp và xấu, và những điều
khác thuộc loại này đều phát sinh ra sao.
[I] Dĩ nhiên đây không phải là chỗ để suy diễn những điều này từ bản tính của
tâm trí của con người. Ở đây tôi chỉ cần đưa ra như một nền tảng những gì mà
mọi người phải nhìn nhận: mọi người bẩm sinh đã không biết gì đến nguyên nhân
của các sự vật, và tất cả đều muốn đi tìm tư lợi, và ý thức về sự thèm muốn này.
Từ những [giả định] này, trước tiên, có thể suy rằng con người tự nghĩ là mình tự
do, bởi vì họ ý thức về các ý muốn và thèm muốn của mình, và ngay cả trong
những giấc mơ của mình, cũng không nghĩ tới những nguyên nhân đưa đẩy họ có
khuynh hướng muốn và thèm muốn, bởi vì họ không biết gì tới [những nguyên
nhân đó]. Thứ nhì, có thể suy ra rằng con người hành động luôn luôn vì một cứu
cánh, nghĩa là vì cái lợi họ thèm muốn. Do vậy, họ chỉ tìm hiểu những mục đích
cứu cánh của cái đã được thực hiện, và khi họ nghe biết về chúng là họ mãn
nguyện, bởi vì họ không còn lý do để hoài nghi nữa. Nhưng nếu họ không thể
nghe thấy chúng từ một ai khác, thì họ chẳng còn biết làm gì hơn là quay về
những cứu cách mà họ thường nhắm tới khi làm những điều như thế; do đó họ
thường dựa theo tính khí của chính mình mà phán đoán tính khí của tha nhân.
