người đó nhận thức một điều gì đó, nhưng chỉ khi người đó tán thành hay bất
đồng mà thôi. Ví dụ, một người bịa đặt ra một con ngựa có cánh và không phải vì
tương quan mà người này thừa nhận là có một con ngựa có cánh. Do đó, dường
như kinh nghiệm chẳng dạy cho chúng ta điều gì một cách rõ ràng hơn là ý muốn,
hay khả năng tán thành thì tự do, và khác với khả năng tri thức.
[III.A.(iii)] Thứ ba, họ có thể phản biện rằng một khẳng định của chúng ta có vẻ
như không chứa đựng nhiều thực tại tính hơn một khẳng định khác, nghĩa là
dường như chúng ta không cần phải có một năng lực mạnh mẽ hơn để khẳng định
cái đúng thì đúng hơn là để khẳng định cái sai thì sai. Nhưng [đối với các ý niệm
thì lại khác, bởi vì] chúng ta nhận thức ý niệm này có nhiều thực tại tính hơn,
hoặc tính hoàn hảo hơn ý niệm khác. Cũng như một số vật thể thì tuyệt hảo hơn
những vật thể khác, do vậy một số ý niệm về các vật thể cũng toàn hảo hơn
những ý niệm khác. Điều này dường như cũng xác minh cho sự khác biệt giữa ý
muốn và trí năng.
[III.A.(iv)] Thứ tư, họ có thể phản biện rằng nếu một người không hành động
theo sự tự do của ý muốn, thì chuyện gì sẽ xảy ra nếu người đó đang ở trong một
tình trạng thăng bằng, như chú lừa của Buridan? Liệu người đó sẽ chết rũ vì đói
khát chăng? Nếu tôi thừa nhận là anh ta sẽ chết, thì dường như tôi quan niệm một
con lừa, hay một bức tượng của một con người, chứ không phải một con người.
Nhưng nếu tôi phủ nhận là anh ta sẽ không chết, thì anh ta sẽ tự định đoạt, và do
vậy anh ta có khả năng đi bất cứ đâu và làm bất cứ điều gì mà anh ta muốn.
Có lẽ còn những phản biện khác nữa, nhưng bởi vì tôi không định bắt quý vị phải
nhận những gì mà bất cứ ai có thể mơ tưởng, tôi chỉ xin trả lời những phản biện
này một cách hết sức vắn tắt.
[III.B.(i)] Đối với phản biện thứ nhất tôi xin nói rằng tôi cứ cho là ý chí có trương
độ rộng hơn trí năng, nếu họ hiểu trí năng chỉ là các ý niệm rõ ràng và phân minh.
Nhưng tôi không chấp nhận là ý chí lại có trương độ rộng hơn các tri giác, hoặc
khả năng quan niệm. Quả thật, tôi không hiểu tại sao khả năng muốn lại được cho
là vô hạn, trong khi khả năng cảm giác thì lại không. Bởi vì giống như việc chúng
ta có thể khẳng định trăm ngàn sự vật nhờ vào cùng một khả năng muốn (nhưng
sự vật này sau sự vật kia, bởi vì chúng ta không thể khẳng định trăm ngàn sự vật
