Thượng đế biết mọi sự chỉ từ sự tất yếu trong bản tính của Ngài. Ông thấy rõ đấy,
tôi không đặt tự do trong một sắc lệnh tự do mà trong một sự tất yếu tự do.*
SPINOZA, Thư LVIII cho Schuller.
* Câu này khi chuyển sang tiếng Việt cũng hơi tối nghĩa, vậy xin ghi lại nguyên
văn: "Vous le voyez bien, je ne fais pas consister la liberté dans un libre décret
mais dans une libre nécessité".
a. Thượng đế là một thí dụ về hữu thể tự do, bởi vì Thượng đế - vì là vạn vật -
Ngài không thể bị cưỡng chế bởi bất kỳ vật gì bên ngoài Ngài; trong khi đó, con
người cũng tự do khi nó hiểu biết một cách thích hợp.
KHẢO LUẬN THẦN HỌC CHÍNH TRỊ (Traité Théologico_Politique)
Quyển Khảo luận thần học_chính trị đã được xuất bản bằng tiếng Latinh, vào
năm 1670. Sự kiện Spinoza, để viết quyển này, đã tạm thời ngưng biên soạn bộ
Đạo đức học, tỏ ra rằng ông nhìn thấy sự khẩn cấp , phải chứng minh rằng việc
kết tội ông vô thần chỉ chứng tỏ một điều, đó là sự mê tín hệ tại ở chỗ không tạo
nên một ý tưởng đúng về Thượng đế; rằng lòng tự phụ của một thứ thần học chỉ
đặt nền tảng trên thế giá của Kinh thánh để cai quản mọi ý thức không gì khác
hơn là sự lẫn lộn giữa lịch sử và thuần lý, giữa ngữ học và triết lý; rằng tự do tư
tưởng và tự do ngôn luận chẳng hề đe doạ đến lòng mộ đạo cũng như hoà bình
của Quốc gia, trái lại là khác. Nhưng quyển Khảo luận này - nó chứng tỏ sự cần
thiết khẩn yếu phải bảo tồn tự do của công dân - không phải là một tác phẩm tình
thế; nó chứng minh một cách thuần lý, cho mọi thời và mọi nơi; rằng cứu cánh
của việc liên kết chính trị tối cần thiết để ra khỏi trạng thái thiên nhiên đầy nguy
hiểm, không thể sống được, vì đó là tình trạng chiến tranh của mọi người chống
lại mọi người, như Thomas Hobbes đã mô tả - không phải là sự thống trị, mà là tự
do, và rằng trong tất cả các chế độ, thì chế độ dân chủ là tốt hơn cả.
Đời sống dân sự (La vie civile)
Tình trạng tự nhiên (L’état de nature)
