sợ. Giả sử một tên khùng điên ba trợn nào đó không thể bị khích động bởi bất kỳ
lời hứa hẹn hay sự doạ nạt nào để tuân theo những lời răn, hay hắn ta cho rằng
những luật lệ của quốc gia là tệ hại hơn cả những điều xấu ác thì các công dân
vẫn phục tùng chúng. Vậy là những kẻ chẳng sợ cái gì, cũng không hy vọng gì,
chỉ biết có mình thôi (b), là những kẻ thù của Quốc gia mà người ta có quyền
cưỡng chế.
SPINOZA, Khảo luận chính trị, chương III.
1. Những giới hạn của quyền tối thượng thuộc về thiên nhiên, không nằm trong
định chế nhân văn.
a. Đó là một quy luật phổ quát của thiên nhiên: người ta chỉ từ khước một điều lợi
vì hy vọng có được điều lợi lớn hơn và chỉ chấp nhận điều hại vì sợ điều hại lớn
hơn.
b. Một người nắm người khác trong quyền lực của mình bởi sự sợ hãi và hy vọng
mà anh ta gợi ra trong lòng kẻ kia.
Các quốc gia, theo lẽ tự nhiên, là thù địch nhau
Sự thể đối với các quốc gia cũng gần giống như giữa các cá nhân: mỗi bên phát
biểu về cái gì là tốt cho mình, không cần đếm xỉa gì đến lợi ích của các nước
khác; như vậy các quốc gia đối xử với nhau theo tình trạng tự nhiên kiểu "cá lớn
nuốt cá bé" và theo lẽ tự nhiên là thù địch của nhau. Chiến tranh không phải là sự
xâm phạm đến hoà bình; hoà bình chẳng gì khác hơn là hiệp ước đặt nền tảng trên
sự sợ hãi một tai hoạ hay hy vọng một lợi ích; hoà bình chỉ tồn tục khi nào nỗi sợ
hãi hay niềm hy vọng kia còn tồn tục.
§11. Sau khi đã giải thích quyền của Chủ tể trên các công dân và sự vụ của các
thần dân, vấn đề còn lại là xét xem quyền của Chủ tể đối với nước ngoài, điều
này biết được dễ dàng qua những nhận định trước đây. Bởi vì, thực vậy quyền của
chủ tể chẳng gì khác hơn là quyền của tính thiên nhiên, hai quốc gia đối với nhau
cũng như hai con người trong tình trạng tự nhiên (a) với điểm này là Quốc gia có
khả năng tự phòng vệ chống lại sự áp bức của một quốc gia khác, việc mà con
người trong tình trạng thiên nhiên không thể làm được vì hàng ngày nó phải lo
