không mạnh hơn mình. Nếu một quốc gia than phiền là mình đã bị lừa gạt, thì nó
cũng chẳng nên kết tội quốc gia kia mà chỉ nên tự trách rằng sao mình quá khờ:
sao lại đi trao sinh mệnh của mình cho một quốc gia khác mà quy luật tối thượng
là quyền lợi sống còn của quốc gia.
§15. Các Quốc gia đã thoả thuận hoà bình với nhau có quyền xử lý những tranh
chấp phát sinh từ những điều kiện về hoà bình, nghĩa là những điều khoản qua đó
các quốc gia cam kết với nhau. Thật vậy, những quy tắc được đặt ra nhằm đem lại
hoà bình không chỉ liên quan đến một quốc gia mà chung cho mọi quốc gia kết
ước. Nếu chúng không có thể thoả thuận với nhau, thì bởi chính lý do đó, chúng
quay lại tình trạng chiến tranh.
§16. Càng có nhiều Quốc gia thoả thuận hoà bình thì mỗi Quốc gia trong liên
minh càng trở nên ít đáng ngại hơn đối với các quốc gia khác, nghĩa là nó càng ít
độc lập hơn và nó càng bị ràng buộc nhiều hơn trong việc tuân theo ý chí chung
của những Quốc gia kết ước.
SPINOZA, Khảo luận chính trị, chương III.
a. Ở chỗ mỗi Quốc gia cứ mở rộng quyền lực đến mức nào nó có thể, chẳng cần
đếm xỉa đến quyền lợi của quốc gia nào khác.
b. Đó là lý do tại sao sự chung sống giữa các quốc gia không đến nỗi quá tạm bợ
như sự chung sống giữa các cá nhân trong tình trạng thiên nhiên.
c. Quyền khai chiến như vậy là một quyền tự nhiên thuộc về mỗi quốc gia; chiến
tranh công khai là biểu hiện cực điểm của tình trạng tự nhiên giữa các Quốc gia;
hoà bình là ở hàng thứ nhì so với chiến tranh và chỉ là sự đình chiến tạm thời.
KHẢO LUẬN THẦN HỌC - CHÍNH TRỊ
Cứu cánh của Quốc gia không phải là thống trị mà là tự do
Chỉ cần nhắc lại rằng mục đích của sự liên kết chính trị là tạo tình trạng an ninh
để mọi người cùng được sống mà không phải lo sợ, để thấy hiển nhiên rằng cứu
cánh tối hậu của Quốc gia là bảo đảm cho mỗi người quyền tự nhiên được nghĩ
