thiêng liêng hay trong lạc phúc, nó có quyền năng tiết giảm những thèm khát
nhục cảm. Và bởi vì tiềm năng của con người để tiết chế những xúc cảm chỉ hệ
tại nơi trí tuệ, không ai đạt được trạng thái hân hỷ này của lạc phúc bằng sự tiết
giảm những thèm muốn nhục cảm của mình, mà trái lại quyền năng tiết giảm
chúng phát sinh từ chính lạc phúc.
CHÚ GIẢI
Tôi kết thúc nơi đây những gì tôi muốn thiết lập liên quan đến quyền lực của linh
hồn đối với các mối cảm xúc và tự do của linh hồn . Qua đó ta thấy rõ bậc hiền
nhân đáng giá như thế nào và ông vượt qua về quyền lực so với kẻ ngu dốt bị dẫn
dắt bởi nhục cảm đến mức độ nào. Hiền nhân không biết đến sự dao động nội tâm
luôn an nhàn tự tại, luôn ý thức về mình, về Thượng đế và về vạn vật, không bao
giờ ngưng hiện hữu và luôn mãn nguyện. Nếu con đường tôi chỉ ra dẫn đến đó có
vẻ như cục kỳ gian khó, vậy nhưng người ta vẫn có thể đi vào. Và cái gì quý hiếm
thì hẳn phải nhiều gian khó mới đạt được. Làm sao mà sự thể lại là như thế, nếu
sự cứu rỗi nằm trong tầm tay, dễ có được như lấy đồ trong túi, thế mà hầu như lại
bị mọi người lơ là? Nhưng cái gì đẹp và quý thì cũng khó và hiếm.
SPINOZA, Đạo đức học V.
* Theo Spinoza có ba loại tri thức: loại thứ nhất do tưởng tượng, thứ nhì do suy
luận, thứ ba do trực giác.
1. Linh hồn chủ động khi nó tri thức, nghĩa là khi nó biết bằng trí tuệ.
2. Đức hạnh là một với tiềm năng, vậy mà tất cả tiềm năng của linh hồn chỉ là tri
thức.
3. Quyền lực của chúng ta đối với các xúc cảm là tri thức chúng; những xúc cảm
xấu là những thụ cảm buồn bã (les passions tristes) do bởi ngu dốt mà ra.
Việc xuất bản ở Amsterdam vào thế kỷ XVII
Trong một cuốn sách mới đây mang tựa đề Amsterdam vào thời của Spinoza
(P.U.F 1990) Henri Méchoulan mô tả với đầy nhiệt hứng cái thế giới in ấn xuất
bản nơi đô thị lớn của xứ Hà Lan.
