đó… Những khám phá của tinh thần con người đã đặt nó ngang tầm để hiểu trong
cùng những cách diễn tả phân tích, những trạng thái quá khứ và tương lai của hệ
thống thế giới".
Michel BLAY
LEIBNIZ
(1646-1716)
Gottfried Wilhelm Leibniz, con trai một luật gia giáo sư đại học, sinh ngày 01
tháng bảy, 1646 ở Leipzig. Độ quảng bá và đa dạng trong tính hiếu trị của ông, độ
thẩm thấu của thiên tài nhiều mặt nơi ông tạo cho ông thành một trong những con
người thông minh nhất xưa nay. Ông vừa là chính khách, nhà ngoại giao, pháp
gia, sử gia, kỹ sư, nhà vật lý, người phát minh ra tốn vi phân (calcul infinitesimal)
lại siêu hình học sâu sắc. Quả là kỳ tích phi thường!
Những năm nơi các giảng đường đại học, từ 1661 đến 1664, ở Leipzig, ở Iéna, rồi
ở Brunswick, được khai mở cho ông đến với các triết gia hiện đại, với các mơn
toán học và luật học. Cuộc gặp gỡ, năm 1667, ở Nuremberg, với nam tước
Boinebourg đem lại cho ông, vào năm 1670, nhiệm sở Cố vấn cho Tuyển hầu xứ
Mayence. Một sứ mạng ngoại giao ở Paris vào năm 1672 cho phép ông gặp gỡ
Arnauld và Malebranche, tìm hiểu triết học Descartes và đọc những công trình
toán học của Pascal. Ông hội kiến với Newton ở Luân Đôn năm 1673 và Spinoza
ở La Haye năm 1676. Cùng năm đó, ông phát minh - đồng thời với Newton -
phép tính vi phân.
Làm Quản thủ Thư viện ở Hanovre, Leibniz viết bằng tiếng Latinh, năm 1684,
quyển Những suy niệm về Tri thức, Chân lý và những Ý tưởng, và bằng tiếng
Pháp, năm 1686, quyển Diễn từ Siêu hình học, tiếp theo là cuộc trao đổi thư tín
quan trọng với Arnauld. Trừ bộ Những Tiểu luận Mới về Trí tuệ Con người, viết
bằng tiếng Pháp năm 1704 và bộ Những Tiểu luận Thần học, xuất bản bằng tiếng
Pháp năm 1710 là hai tác phẩm tầm cỡ, công trình của Leibniz gồm có, ngồi phần
thư tín rất dối dào, nhất là về cuối đời, với một môn đệ của Newton là Clarke,
những khảo luận ngắn như Về sự cách tân triết học đệ nhất và về ý niệm bản thể,
bằng tiếng Latinh (1694); quyển Hệ thống mới về thiên nhiên và về sự truyền
