luận, nghĩa là nền siêu hình học về những mô thể bản thể (la métaphysique des
formes substantielles), tự thân nó là một siêu hình học về đời sống bất sinh, bất
diệt (une métaphysique de la vie sans naissance ni mort).
Những nguyên lý của lý luận
Chính sự yếu đuối nơi chúng ta, điều mà chúng ta ai cũng có kinh nghiệm, đã
khiến cho ta tin rằng những chân lý cứ thực thì không có một lý do nào. Thực ra
có sự khác biệt giữa những chân lý được chứng minh vốn là tất yếu, và những
chân lý cứ thực (les vérités de fait) vốn là bất tất; nhưng những chân lý này không
là như thế mà không có lý do. Sự khác biệt giữa chúng, đó là: những chân lý đầu
là đối tượng của một phân tích mà lí trí có thể đi đến tận cùng, cho đến những
mệnh đề trùng phức vốn là đầu tiên trong trật tự diễn dịch trong khi mà từ những
chân lý thứ nhì, không thể đi đến tận cùng, như phải thế, nếu người ta có thể đạt
đến chi tiết vô tận về vũ trụ nhờ đó tính bất tất của một sự kiện được giải thích.
Còn xa mới có chuyện lí trí bị bắt buộc phải từ bỏ yêu cầu của nó khi vấp phải
tính hỗn xược của các sự kiện; từ bản tính của lí trí nó đặt ra nguyên lý là cái gì
không có lý do hiện hữu, thì không hiện hữu.
1. Đề tài của khảo luận này, Đơn tử luận, không gì khác hơn là một bản thể đơn
giản; bản thể đơn giản nằm trong các vật phức tạp; đơn giản có nghĩa là không có
thành phần.
2. Phải có các bản thể đơn giản, vì có các vật phức tạp; vì vật phức tạp không gì
khác hơn là một tập hợp của các vật đơn giản.
3. Nhưng cái gì không có thành phần thì không thể có trương độ, hình thù, cũng
không thể phân chia. Cho nên các đơn tử này là các nguyên tử thực thụ của tự
nhiên, và nói tóm lại, là các nguyên tố tạo thành mọi sự.
4. Vì vậy không sợ chúng tan rã, và một bản thể đơn giản không thể tự nhiên
phân huỷ bằng bất cứ cách nào.
5. Cũng vì lý do ấy, không bản thể đơn giản nào có thể tự nhiên phát sinh, bởi vì
nó không thể được làm thành do sự kết hợp các thành phần.
