vật bị giản quy vào, khiến cho rằng cái gì biện minh cho những nguyên lý nội tại
của những chân lý tất yếu vẫn phân biệt con người với con vật.
LEIBNIZ,
Lời tựa của Những tiểu luận mới về trí tuệ con người
1. Chuyển động của những tư tưởng đi từ những trường hợp đặc thù đến định luật
tổng quát.
2. Vùng Nova Zembla là một quần đảo nằm ở phía bắc của Bắc cực khuyên,
thuộc nước Nga nơi có sáu tháng ban ngày và sáu tháng ban đêm.
3. Các giác quan không phải là nền tảng cho những chân lý phổ quát, điều đó là
bất khả; chúng chỉ có thể là cơ hội để khám phá ra những chân lý kia.
4. Chuỗi những biểu tượng kinh nghiệm không có mối dây liên hệ thuần lý.
Trừ ra chính tri thức
Thuyết "bạch bản" của Locke bị Leibniz phản đối, ông sẽ nhấn mạnh về những
hướng chiều hoạt động tự tại ở chính tinh thần và ông thừa nhận không những là
có "ý tưởng bẩm sinh" nhưng theo nghĩa ấy "tất cả số học và tất cả hình học đều
bẩm sinh và có ở ta một cách tiềm ẩn": vì "tất cả các chân lý mà người ta có thể
rút tự những tri thức bẩm sinh nguyên thuỷ cũng có thể được gọi là bẩm sinh, vì
tinh thần có thể rút chúng tự chính căn bản của mình".
Cái "bạch bản" mà người ta nói đến nhiều thế, theo ý tôi, chỉ là một giả tưởng mà
thiên nhiên không chịu được, và chỉ căn cứ vào những ý niệm khiếm khuyết của
các triết gia…có lẽ người ta trả lời tôi rằng: cái "bạch bản" của các triết gia có
nghĩa là linh hồn tự nhiên và nguyên thuỷ chỉ có những khả năng trần mà thôi.
Nhưng những khả năng mà không có tác động nào, tóm lại những năng thể thuần
tuý của triết lý kinh viện cũng chỉ là những giả tưởng mà thiên nhiên không biết
đến, và người ta chỉ tạo được bằng những trừu tượng. Vì ở đâu mà người ta có thể
bao giờ tìm thấy một khả năng chỉ thu mình vào hiệu năng mà thôi, chẳng bao giờ
thực hiện một tác động nào? Bao giờ cũng có một hướng chiều riêng đến hành
động, và đến một hành động nào hơn là cái khác. Và ngoài hướng chiều, có một
