đổi các hiện tượng (1), cũng giống như hồn của loài vật, nếu chúng có hồn. Ta
cũng có thể chứng minh rằng các khái niệm về kích thước, hình thể và chuyển
động không rõ ràng như người ta tưởng, và chúng có cái gì đó tưởng tượng (2) và
liên quan tới tri giác của chúng ta, như màu sắc, sức nóng và các phẩm tính tương
tự (tới mức mà) - chúng ta có thể hoài nghi là chúng có thực sự thuộc về bản tính
của các vật thể bên ngoài hay không. Chính vì thế các phẩm tính thuộc loại này
không thể là bản thể gì cả. Và nếu không có nguyên lý đồng nhất nào khác trong
vật thể ngoài nguyên lý vừa xét, thì không vật thể nào có thể tồn tại lâu hơn một
chốc lát.
Tuy nhiên, những linh hồn và những mô thể bản thể của những cơ thể khác (hơn
là cơ thể con người) thì rất khác biệt với những linh hồn thông minh, chỉ có
chúng mới biết được những hoạt động của mình, và chúng không những không bị
huỷ diệt một cách đưông nhiên, mà vẫn luôn luôn giữ nền tảng của tri thức về
những gì chúng là; điều này khiến chỉ có chúng mới phải chịu phạt hay được
thưởng và làm cho chúng trở thành những công dân của nền cộng hoà vũ trụ (les
citoyens de la république de l’univers) mà Thượng đế là Chúa tể tối cao; cũng do
vậy mà tất cả phần còn lại của các tạo vật khác phải chịu phục vụ chúng, điều này
chúng ta sẽ bàn rộng hơn, tiếp liền sau đây.
LEIBNIZ, Diễn từ Siêu hình học
1. Cái gì hiện ra bởi sự khác biệt với những mô thể bản thể, chúng là thực tại tính
của những cơ thể, nhưng không phải là cái hiện ra.
2. Một cái gì tương đối với cách chúng ta tự biểu hiện các sự vật, khác với vật tự
thân hay bản thể.
Quan niệm duy tưởng về không gian
Đối chiếu với quan niệm duy thực, Leibniz đưa ra quan niệm thuần tuý duy tưởng
về không gian như về thời gian. Đoạn văn sau đây được trích ở những bức thơ
gởi Samuel Clarke một nhà triết học và thần học Anh đã muốn căn cứ một bằng
chứng sự hiện hữu của Thiên Chúa trên quan niệm của Newton về không gian
tuyệt đối và vô hạn.
