tuyên bố bạn là một người hoài nghi. Nhưng tôi thì không nói cũng không nghĩ
thực tại của các vật khả giác phải được định nghĩa kiểu đó. Theo tôi, rõ ràng các
sự vật khả giác không thể hiện hữu ở ngoài một trí khôn hay tinh thần. Vì vậy tôi
kết luận rằng không phải chúng không có hiện hữu thực sự, nhưng vì thấy chúng
không lệ thuộc tư tưởng của tôi, và có một hiện hữu phân biệt với việc nó được tri
giác bởi tôi, nên phải có một trí khôn nào khác để chúng hiện hữu trong đó. Vì
vậy, cũng như tôi chắc chắn rằng thế giới khả giác hiện hữu thực sự thế nào, thì
tôi cũng chắc chắn như thế rằng có một tinh thần vô hạn ở khắp mọi nơi chứa
đựng và nâng đỡ thế giới ấy.
H Không khác gì những điều tôi và mọi người Kitô giáo đều tin; và không chỉ có
họ, mà còn tất cả những ai tin rằng có một Thiên Chúa, và Ngài biết và nắm giữ
mọi sự.
P Trời đất! Sự khác biệt chính là ở chỗ này. Người ta thường tin rằng mọi sự được
Thiên Chúa biết hay tri giác, vì họ tin rằng có một Thiên Chúa, vì mọi vật khả
giác phải được tri giác bởi Ngài.
H Như thế là tất cả chúng ta đều tin cùng một chuyện, còn làm thế nào đạt tới
niềm tin ấy thì có gì là quan trọng?
P Nhưng chúng ta cũng không nhất trí về cùng một ý kiến. Đối với các nhà triết
học, mặc dù họ nhìn nhận mọi vật thể đều được tri giác bởi Thiên Chúa, nhưng
họ gán cho chúng một sự tồn tại tuyệt đối phân biệt với việc chúng được tri giác
bởi bất cứ trí khôn nào: đó là điều tôi không đồng ý. Ngoài ra, không có khác biệt
giữa việc nói rằng, Có một Thiên Chúa, vì thế Ngài tri giác mọi sự, với việc nói
rằng Các sự vật khả giác hiện hữu thực sự; và nếu chúng hiện hữu thực sự, chúng
phải được tri giác bởi một tinh thần vô hạn; vì vậy có một tinh thần vô hạn, cũng
gọi là Thiên Chúa. Điều này cung cấp cho bạn một chứng minh trực tiếp từ một
nguyên lý hiển nhiên nhất, về sự hiện hữu của một Thiên Chúa. Các nhà thần học
và triết học đã chứng minh một cách chắc chắn vượt qua mọi nghi ngờ rằng, từ vẻ
đẹp và sự ích lợi từ các tạo vật, ta thấy được đó là công trình của Thiên Chúa.
Nhưng việc suy ra một tinh thần vô hạn từ sự hiện hữu của thế giới khả giác chỉ
là lợi thế của họ vì họ có khả năng suy tư dễ dàng: rằng thế giới khả giác là cái
mà chúng ta tri giác bằng các giác quan khác nhau của chúng ta; và không có gì
