biện của mình, thì chúng có vẻ sao mà lạnh lùng, sao mà gượng gạo, sao mà buồn
cười khiến tôi chẳng còn thấy hứng thú để đắm mình vào một chút xíu nào.
Nếu như tôi phải mang thân phận một tên khờ - chắc thế, cũng giống như tất cả
những kẻ ưa lý sự và chịu tin vào bất kỳ điều gì, thì những trò ngốc nghếch của
tôi ít ra cũng sẽ là tự nhiên và khá… dễ thương (tôi hy vọng thế)! Nếu tôi tranh
đấu chống lại thiên hướng của mình, tôi cũng sẽ có lý do vững chắc để kháng cự
lại nó: và tôi sẽ không còn bị lôi kéo đi lang thang qua những nẻo đường cô liêu
tịch mịch hay những lối đi gai góc gập ghềnh, như tôi từng gặp trước nay.
Cách xử sự của một người học hỏi triết lý theo cái kiểu vô tư như thế, thì thực sự
hoài nghi hơn là thái độ của một người dầu cảm thấy có thiên hướng đối với môn
học này, tuy vậy, lại bị đè nặng bởi bao nỗi hoài nghi và những băn khoăn và rồi
cuối cùng phủ nhận nó toàn bộ. Một triết gia hoài nghi chân chính sẽ nghi ngờ cả
những nỗi hoài nghi cũng như sự xác tín triết học của mình.
David HUME, Khảo luận về nhân tính, Quyển I, Chương 4.
1. Lại là những vang vọng đối với Những Suy tư của Pascal
2. Đối nghịch sắc nét giữa nỗi buồn và cơn mê triết lý với nụ cười của thiên
nhiên.
Chủ nghĩa duy nghiệm và các giới hạn của tri thức
Mọi đối tượng của lý trí hay sự tìm hiểu của con người có thể phân chia một cách
tự nhiên thành hai loại, đó là các tương quan của các ý niệm và các chất liệu của
sự kiện. Thuộc loại thứ nhất là các khoa học về hình học, đại số, và số học; tóm
lại, mọi khẳng định có tính chất chắc chắn nhờ trực giác hay chứng minh. Bình
phương của cạnh huyền thì bằng bình phương của hai cạnh kia là một mệnh đề
diễn tả sự tương quan giữa các hình này. Rằng ba lần năm là mười lăm là một
mệnh đề diễn tả tương quan giữa các con số này. Các mệnh đề này thuộc loại
được khám phá bởi hoạt động của tư duy thuần tuý, không lệ thuộc một vật gì tồn
tại hiện thực trên thế giới. Mặc dù nếu không bao giờ có một hình tròn hay một
hình tam giác trong thiên nhiên, các chân lý được Euclide chứng minh vẫn sẽ mãi
mãi là chắc chắn và hiển nhiên.
